Mózg to organ niezmiernie fascynujący. Genialny biologiczny komputer o niezbadanych możliwościach. Mózg ludzki kryje w sobie wiele tajemnic, które jednak sukcesywnie odkrywane są przez neurologów i kognitywistów. Sprawa jest trudniejsza w przypadku zwierząt. Czy można dowiedzieć się, co tak naprawdę dzieje się w ich głowach? Dziś opisujemy kilka ciekawostek dotyczących zwierzęcych mózgów.
Mózg to organ niezmiernie fascynujący. Genialny biologiczny komputer o niezbadanych możliwościach. Mózg ludzki kryje w sobie wiele tajemnic, które jednak sukcesywnie odkrywane są przez neurologów i kognitywistów. Sprawa jest trudniejsza w przypadku zwierząt. Czy można dowiedzieć się, co tak naprawdę dzieje się w ich głowach? Dziś opisujemy kilka ciekawostek dotyczących zwierzęcych mózgów.
„Łeb jak sklep” – to powiedzenie, w przypadku niektórych małych pająków, należałoby nieco przekształcić. Nie sklep, a hipermarket. Mózgi pajęczaków z rodzaju Mysmena, są tak duże, że wypełniają jamy ciała i wnikają do odnóży. Odkryli to naukowcy ze Smithsonian Tropical Research Institute. Co ciekawe, w przeciwieństwie do malutkich Mysmena, ogromne pająki z lasów deszczowych (np. Nephila clavipes), mają mózgi wielkości łebka od szpilki, skąd prosta analogia – im mniejszy pająk tym większy proporcjonalnie mózg. W przypadku tych najmniejszych dochodzi nawet do 80% ogółu jamy ciała, jak twierdzi William Wcisło z panamskiego oddziału STRI.
32 mózgi pijawek
Pijawki kojarzą się wszystkim niezbyt przyjemnie. Te pierścienice uwielbiające ludzką krew mają jednak niezwykle fascynującą konstrukcję organizmu. Nic im nie brakuje, a niektóre elementy mają w nadmiarze. 5 par oczu, 300 zębów i 32 mózgi… Po co im tyle? Oczy, żeby lepiej widzieć, zęby, żeby lepiej gryźć. A mózgi? Dobre pytanie.
Kałamarnice olbrzymie zmuszone są do rozdrabniania jedzenia na malutkie kawałki. Dlaczego? Wszystko rozbija się o kształt i umiejscowienie ich mózgów. Malutkie, 15-gramowe mózgi tych olbrzymich, 150-kilkogramowych morskich stworów mają kształt pączka z dziurą w środku. Ta dziura stanowi początek ich przełyku. Warto podkreślić dysproporcję pomiędzy rozmiarami poszczególnych części ciała… Jak mówi Steve O’Shea z Auckland University of Technology: „15-gramowy mózg samców kałamarnic musi wystarczyć do koordynacji 150-kilogramowego, 10-metrowego ciała i …1,5-metrowego penisa”.
Miniaturowy mózg małej osy
Osa-błonkówka Megaphragma mymaripenne mierzy zaledwie 200 mikrometrów i uchodzi za najmniejszego owada świata. Rozmiarowo ustępuje nawet jednokomórkowej amebie, mimo to drobne ciałko pomieściło oczy, skrzydła, genitalia i całą resztę. Zdaniem naukowców, w głowie tego mini-owada mieści się tylko kilka neuronów. Czy to wystarcza? Biorąc pod uwagę, że błonkówki żyją zaledwie kilka dni – powinno w zupełności.
Miniaturowy mózg nicienia Caenorhabditis elegans ma jedynie 302 neurony, jednak mimo tego jest zdolny do zapewnienia temu zamieszkującemu gleby klimatu umiarkowanego organizmowi takich samych funkcji, do jakich zdolne są organizmy bardziej skomplikowane. Naukowców fascynuje niezwykła prężność tego małego organu. Mają nadzieję, że zgłębienie tajemnic Caenorhabditis elegans wpłynie korzystnie na badania ludzkiego mózgu.
Żachwy – mózgożercy
Żachwy to małe morskie zwierzęta, zaliczane do osłonic. Młoda żachwa wyglądem przypomina kijankę, poruszającą się we wszystkich kierunkach, dorosła – przytwierdza się do skały i …powoli wchłania niepotrzebny już mózg. Dlaczego tak się dzieje? W tym stadium rozwoju żachwa żywi się tylko i wyłącznie planktonem, filtrując go z wody. Utrzymanie układu nerwowego wymagałoby dużych nakładów energii, więc żachwa – po osiedleniu w miejscu bogatym w składniki odżywcze – może pozbyć się niepotrzebnego balastu… Cóż powiedzieć – mózg nie zawsze jest potrzebny do życia, czasem bardziej przeszkadza, niż pomaga.
Jeśli Janusz Korwin-Mikke byłby ichtiologiem, zajmowałby się na pewno w pierwszej kolejności ciernikami. Otóż bowiem ewolucja nie potraktowała samic i samców tego gatunku w równy sposób... Naukowcy badający populację cierników z islandzkiego jeziora Myvatn odkryli, że istnieją spore dysproporcje pomiędzy rozmiarem mózgu osobników płci męskiej i żeńskiej. Z czego to wynika? Prawdopodobnie chodzi o kwestie rozrodcze – wysiłek organizmu związany z produkcją jaj może ograniczać możliwości rozwoju mózgu. Gonady samicy ciernika to około 40 proc. masy jej ciała i wymagają wiele substancji odżywczych.
Cavalier King Charles spaniel – za dużo w głowie
Psy rasy Cavalier King Charles spaniel są dość popularnymi zwierzętami domowymi. Wyglądają przesympatycznie, mają pogodne usposobienie, ale tak naprawdę wiele z nich naznaczone jest cierpieniem. Spaniele tej rasy charakteryzują się małą czaszką (zwłaszcza części potylicznej), w związku z czym u 1/3 zwierząt dochodzi do tak zwanego syndromu Arnolda Chiari - móżdżek i pień mózgu, ze względu na "ciasnotę" przemieszczają się przez otwór potyliczny wielki w kierunku I kręgu szyjnego, co w konsekwencji powoduje ucisk i ból. Charakterystycznym objawem tej choroby jest tzw. "pseudo-świąd" – pies drapie się w okolicach karku, szyi i uszu. Weterynarz-neurolog dr. Claire Rusbridge uważa, że to tak jakby próbować włożyć stopę do buta za małego o 4 rozmiary…. Biedne pieski.
Czy nie zastanawialiście się nigdy nad tym, co musi dziać się w głowie dzięcioła, podczas gdy wykonuje swoją ciężką, codzienną pracę? Stuk-puk, stuk-puk… - młot pneumatyczny w głowie. Jakim cudem ptak nie doznaje uszkodzeń mózgu? Przecież to nie tylko hałas, ale też ogromne drgania. Otóż czaszka dzięcioła wyposażona jest w specjalne kieszenie powietrzne, które stanowią swego rodzaju zawieszenie jego mózgu. Dzięki temu amortyzowany organ nie doznaje uszkodzeń.
Delfiny – mózg większy od ludzkiego
Delfiny legitymują się mózgami większymi od ludzkich. Przeciętny mózg delfina waży 1,6 kg podczas gdy ludzki około 1,5 kg. Co prawda rozmiar nie zawsze idzie w parze z efektywnością, ale akurat delfiny nie mają na co narzekać. Zdaniem niejakiej Lori Marino z Emory University, która od wielu lat prowadzi badania inteligencji delfinów, ich mózg najbardziej zbliża się do poziomu ludzkiego. Badania przeprowadzone za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI) potwierdzają, że ich kora mózgowa jest pofałdowana bardziej niż w przypadku ludzi, a silnie rozwinięte są struktury odpowiedzialne za emocjonalność i samoświadomość. Umiejętnościami komunikowania się i współpracy ustępują tylko ludziom.
