10 sposobów na oszukanie własnego mózgu

Piotr Bałtroczyk zwykł mawiać, że niezbadana jest droga myśli ludzkiej. Równie tajemniczy

pozostaje świat mózgowych odruchów na bodźce. Oto kilka przykładów gier i zabaw

polegających na wprowadzaniu własnego umysłu w błąd. Efekty bywają zadziwiające.

Lubicie dziwne, zaskakujące sny? Abstrakcyjne obrazy? Niezrozumiałe wizje pełne

sprzeczności? Ja tak, ale niestety rzadko takowe miewam. Można to jednak zmienić. I wcale

nie mam tu na myśli substancji halucynogennych. Radio, słuchawki i piłeczka pingpongowa

(najlepsze efekty daje pomarańczowa) i trochę miejsca, aby się położyć – to wszystko, czego

potrzebujemy.

Eksperyment Ganzfelda polega na całkowitym ograniczeniu bodźców zewnętrznych. Jak

to zrobić? Ustawiamy radio na szum między stacjami, nakładamy słuchawki, rozcinamy

piłeczkę na dwie części i kładziemy się wygodnie na łóżku, przykrywając powieki

połówkami. Efekt? Nie przychodzi od razu, ale jest dość ciekawy. Swoistego rodzaju „klatka

sensoryczna” powoduje, że po kilku minutach mózg zachowuje się jak podczas snu –

pozbawiony bodźców zewnętrznych sam zaczyna wytwarzać obrazy, głosy, a nawet zapachy,

jak w fazie REM. Jedna z uczestniczek eksperymentu twierdzi, że widziała „skaczące po

chmurach konie mieniące się różnymi kolorami”… Chyba warto spróbować?

*Eksperyment odradzamy cierpiącym na epilepsję.

Nie APAP, nie Ibuprom ani nie tabletka z krzyżykiem… Oksfordzcy naukowcy wynaleźli

alternatywny środek przeciwbólowy: lornetka. Nie chodzi tu bynajmniej o słynny zestaw

lornetka i meduza (dwie setki wódki i galareta) zamawiany przez porucznika Borewicza

w serialu „07, zgłoś się”…

Lornetka uśmierzająca ból - brzmi to co najmniej głupio, wiem.

Ale nasz mózg za bardzo się tym nie przejmuje – to działa. Anglicy odkryli, że wzrok

zwielokrotnia pozostałe doznania zmysłowe, a co za tym idzie – patrzenie na bolącą część

ciała przez lornetkę trzymaną w odwrotny sposób nie tylko oddala przedmiot, ale też

uśmierza ból. Lornetki do apteczek?!

Dwa krzesła, dwie osoby, opaska na oczy i możemy poczuć się jak w bajce – w bajce o

Pinokiu. Krzesła ustawiamy jedno za drugim, sadzamy na pierwszym „osobę towarzyszącą”,

a sami zajmujemy miejsce za nią, zakładając na swoje oczy przepaskę. Gdy jedną dłoń

położymy na nosie siedzącego z przodu, a drugą na swoim i zaczniemy je gładzić – mniej

więcej w ciągu minuty, okłamując mózg, odniesiemy wrażenie posiadania całkiem długiego

nosa. Iluzję-Pinokio, bo tak nazywany jest ten efekt, odkrył James R. Lackner w 1988 roku.

Siedząc, podnieście prawą nogę kilka centymetrów nad podłogę i w powietrzu zataczajcie

nią okręgi zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Następnie ręką, również prawą i również

w powietrzu, spróbujcie narysować cyfrę 6 (zaczynając od „ogonka”).

Co? Nie da się? No właśnie… Lewa półkula mózgu, która kontroluje prawą stronę ciała, jest odpowiedzialna za poczucie rytmu i czasu. Dwa przeciwstawne ruchy w tym samym momencie to zbyt duże obciążenie dla „procesora”, więc ten łączy je w jeden.

Do doświadczenia potrzebne są trzy osoby, krzesło i „zestaw słuchawkowy” w postaci

dwóch elastycznych rurek. Jedna z osób siada na krześle i zamyka oczy, po jej bokach stają

dwie pozostałe i przykładają wężyki do jej uszu, mówiąc naprzemiennie. Osoba siedząca nie

ma problemów z umiejscowieniem mówiących w przestrzeni. Gdy ci jednak zamienią się

rurkami, mózg poddanego próbie „wariuje” i nie potrafi on wskazać prawidłowo kierunku, z

którego dobiega głos.

Percepcja głębi to zdolność widzenia w trójwymiarze, czyli umiejętność zmysłu wzroku

polegająca na dopasowaniu odległości od widzianego przedmiotu. Dwoje oczu tworzy

dwa autonomiczne obrazy widzianego przedmiotu, które łączone są w całość dopiero w mózgu.

Taka sytuacja powoduje, że zasłonięcie jednego oka uniemożliwia widzenie w trybie 3D.

Wzrok potęguje ból, o czym było już wcześniej. Jeszcze bardziej przekonująca od

doświadczenia z lornetką jest poniższa próba. Wykonaj z gumowej rękawiczki imitację

dłoni i połóż ją na stole, przed sobą. Własną rękę umieść w tej samej pozycji poza zasięgiem

wzroku i poproś kogoś, aby przez minutę dokładnie w taki sam sposób głaskał jednocześnie

prawdziwą rękę i tę gumową. Mózg połączy doznania dotykowe z obrazem głaskanej

sztucznej kończyny, niezależnie od naszej woli przypisując doznania sensoryczne atrapie.

Gdy „asystent” spróbuje uderzyć gumową dłoń młotkiem lub nożem – odczujemy ból.

Odtwórz ten link. Słyszysz coś? To znaczy, że… możesz czuć się młody. Dźwięk o

tej częstotliwości słyszą tylko ludzie do około 20. roku życia. Mniej więcej wtedy zanika

zdolność mózgu do rejestrowania dźwięków o tak wysokich częstotliwościach. Fakt ten

chciano wykorzystać, by nieprzyjemnym dla uszu sygnałem przepłaszać hałaśliwych

nastolatków sprzed eleganckich restauracji i sklepów, jednak broń dość szybko została

wykorzystana przeciwko jej twórcom – dorosłym.

„Moskito” – bo tak nazwano sygnał, jest dziś bardzo popularnym dzwonkiem telefonicznym, którego stosowanie gwarantuje

niesłyszalność dla nauczycieli i umożliwia korzystanie z komórek na lekcjach.

Po wpisaniu tego hasła w pole wyszukiwarki wyświetli się wiele przykładów. Choćby takich jak

ten:

Wpatruj się przez 30 sekund w centralny punkt obrazka (krzyżyk), następnie przenieś wzrok

na ścianę… – plama? Nie. Przyjrzyj się dokładniej.

Podobna sytuacja – przez 20 sekund skup wzrok na czerwonej papudze, po czym spójrz na

klatkę? Co widzisz? Powtórz ćwiczenie z zielonym ptakiem.

Receptory odpowiedzialne za widzenie barw (czopki) połączone są parami. Receptory

odpowiedzialne za widzenie światła czerwonego i zielonego leżą w tym samym obszarze

siatkówki. Jeśli na dany obszar pada światło czerwone, to działanie receptorów czerwonego

światła przeważa nad zielonym i komórka zbiorcza "mówi" mózgowi, że "widzi" światło

czerwone. Jeśli teraz na ten obszar siatkówki padnie znowu światło białe (klatka), to okaże

się, że receptory czerwone są "wyczerpane" – wysyłają słabsze sygnały niż receptory zielone.

Ostatecznie komórka zbiorcza wysyła do mózgu sygnał o tym, że widzi światło zielone.

Najciekawszym, z uwagi na efekt (ok. 30-sekundowa utrata wzroku!), doświadczeniem

dotyczącym złudzeń optycznych jest jednak poniższe. Zgaś w pokoju światło i poczekaj,

aż wzrok przyzwyczai się do ciemności. Kiedy będziesz już w stanie rozróżniać kształty

przedmiotów, zakryj jedno oko i ponownie włącz światło (na ok. minutę). Gdy odkryte oko

oswoi się ze światłem, ponownie zgaś światło. Gdy odkryjesz oko i rozejrzysz się po pokoju,

z przerażeniem stwierdzisz, że połowicznie oślepłeś. Na szczęście to krótkotrwały stan – po

30 sekundach odzyskasz wzrok.

Spójrz na obracającą się dziewczynę. Obraca się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara?

Przy odpowiednim skupieniu (a raczej rozproszeniu – należy patrzeć na obraz tylko

kątem oka) można jednak „odwrócić” jej ruch.

Tak naprawdę obraz nie obraca się. Jest to

dwuwymiarowa grafika, która porusza się w przód i w tył, ale nasz mózg „dopowiada” sobie

trzeci wymiar, dodaje głębię, gdyż jesteśmy przyzwyczajeni do postrzegania świata w taki

sposób. Nie wszystko jest takie, jakim się wydaje.