Bezpieczeństwo dziecka w sieci

Jeszcze kilkanaście lat temu korzystanie z Internetu było stosunkowo niszowym sposobem na spędzanie wolnego czasu. Obecnie sieć działa jednak niezwykle prężnie, a miliony dzieci i nastolatków spędzają całe godziny, buszując w jej zasobach. Wielu rodziców po cichu cieszy się, że ich pociecha, zamiast wychodzić wieczorem i narażać się na niebezpieczne sytuacje, jest stale w zasięgu ich wzroku. Nie zdają sobie jednak sprawy z tego, jak groźna może być sieć dla małego internauty.

Wraz z rozwojem Internetu pojawiły się nowe formy komunikacji. Gry online, portale społecznościowe oraz komunikatory internetowe stwarzają możliwość poznania osób z całego świata bez wychodzenia z domu. Szybkie i łatwe nawiązywanie internetowych znajomości jest atrakcyjne przede wszystkim dla dzieci i młodzieży. O ile w świecie realnym wielu młodych ludzi ma trudności z wejściem w relacje koleżeńskie, wirtualna rzeczywistość stwarza pozornie idealne warunki do przełamania nieśmiałości i zyskania przyjaciół. Nic więc dziwnego, że co trzeci młody człowiek regularnie komunikuje się przez Internet z osobami, których nigdy nie poznał na żywo. Systematyczne kontakty z obcymi ludźmi mogą być jednak tragiczne w skutkach. Dzieci są zwykle ufne i chętnie dzielą się informacjami na swój temat. Często nieopatrznie zdradzają swoje dane osobowe, adres zamieszkania lub numer telefonu komórkowego. Wówczas bardzo łatwo mogą paść ofiarą oszusta lub pedofila wykorzystującego naiwność dziecka.

Dużym zagrożeniem dla dzieci surfujących w internecie jest również pornografia. Zdarza się, że dzieci przypadkowo natrafiają na strony o treści pornograficznej. Obsceniczne zdjęcia i filmy nie są przeznaczone dla osób nieletnich, a ich oglądanie może mieć bardzo negatywny wpływ na psychikę dziecka.

Stosunkowo nowym zjawiskiem, na które narażone są dzieci korzystające z Internetu, jest cyberprzemoc. Prześladowanie przez Internet przybiera różne formy. Dziecko może stać się obiektem wulgarnych ataków słownych, ale i gróźb cielesnych. Upokarzanie i zastraszanie w Internecie może doprowadzić do próby samobójczej ofiary. Za granicą w ostatnim czasie notuje się coraz więcej przypadków targnięcia się nastolatków na swoje życie po miesiącach szykan. W październiku 2012 roku kanadyjską opinią publiczną wstrząsnęła samobójcza śmierć Amandy Todd, piętnastolatki, która była szantażowana przez mężczyznę poznanego na czacie video. Nieznajomy namówił trzynastoletnią wówczas Amandę, by pokazała mu biust i zrobił jej zdjęcia. Następnie usiłował wymusić na dziewczynce całkowite obnażenie się. Gdy odmówiła, wysłał jej zdjęcia rodzinie i znajomym. Amanda stała się obiektem ataków w szkole i wpadła w depresję. Podobnych historii jest coraz więcej. Niestety, wielu rodziców nie uświadamia sobie, że ich dzieci również mogą paść ofiarą cyberprzemocy lub pedofila szukającego swoich ofiar na czatach lub portalach społecznościowych.

W kwestii ochrony dzieci przed zagrożeniami związanymi z Internetem z pomocą rodzicom przychodzą organizacje pozarządowe. W Polsce szczególnie prężnie działają: Fundacja Kidprotect.pl oraz Fundacja Dzieci Niczyje. Fundacja Kidprotect.pl prowadzi wiele akcji mających na celu szerzenie świadomości społecznej na temat bezpieczeństwa dzieci w Internecie. Jednym z działań Fundacji jest akcja „XXX z dziećmi nie działa”. Dzięki staraniom Fundacji w wyszukiwarkach zostały zablokowane konkretne domeny zakończone rozszerzeniem XXX. Wśród zablokowanych słów kluczowych były: „nieletni”, „dzieci” oraz „galerianki”, a także adresy odwołujące się do określeń i skrótów znanych pedofilom.

Fundacja Dzieci Niczyje zajmuje się ochroną dzieci i pomocą ofiarom oraz ich rodzinom. W lipcu 2012 roku Fundacja wraz z Akademicką Siecią Komputerową uruchomiła kampanię „W którym świecie żyjesz?”. Ma ona na celu uświadomienie dzieciom, młodzieży i ich rodzicom, jakie są następstwa nadmiernego korzystania z Internetu oraz komputera.

Na rzecz bezpieczeństwa dzieci w sieci działają również liczne organizacje zagraniczne. Wiele z nich (np. ECPAT, Enough is Enough) zwalcza pornografię dziecięcą oraz dziecięcą prostytucję. Inne koncentrują się na stworzeniu warunków do bezpiecznego korzystania z Internetu przez dzieci. Tak działa między innymi The European NGO Alliance for Child Safety Online oraz amerykańska organizacja CyberAngels. Inne organizacje (np. WiredSafety) prowadzą programy na rzecz młodych ofiar przemocy seksualnej w Internecie. Zagraniczne organizacje kładą również duży nacisk na walkę z cyberprzemocą i wsparcie młodych ludzi doświadczających napastowania przez Internet.

Rodzice powinni mieć świadomość, że mają ogromny wpływ na sposób, w jaki dziecko korzysta z Internetu. Należy zadbać o to, by młody człowiek poznawał zasoby sieci wraz z rodzicem, który pomoże mu znaleźć ciekawe i bezpieczne strony internetowe. Kluczowe jest przy tym wpajanie dziecku zasad rozsądnego korzystania z Internetu. Dziecko musi wiedzieć, że podawanie informacji na swój temat obcym osobom jest bardzo ryzykowne, podobnie jak spotykanie się z nieznajomymi poznanymi przez Internet bez wiedzy i zgody rodziców. Nawet gdy rodzice zgadzają się na takie spotkanie, dziecku powinien towarzyszyć ktoś dorosły.

Bardzo ważne jest, by rodzice wiedzieli, w jaki sposób dziecko korzysta z Internetu. Warto zwrócić uwagę na strony odwiedzane przez dziecko i osoby, z którymi koresponduje. Ponadto należy poinstruować dziecko, jak ma zachować się w nietypowych, potencjalnie groźnych sytuacjach. Jeśli internetowy kontakt z daną osobą wzbudza w nim lęk lub dyskomfort, mały internauta powinien natychmiast zgłosić to rodzicowi. Należy uświadomić dziecku, że jeżeli otrzymuje ubliżające mu maile lub wiadomości zawierające groźby, nie powinno ich usuwać. Jest to potencjalny materiał dowodowy, który może pomóc policji w ustaleniu tożsamości internetowego agresora.

Rodzice często mają wrażenie, że pod względem znajomości nowoczesnych technologii są daleko za swoimi dziećmi. Brak biegłości w posługiwaniu się nowinkami technicznymi nie może być jednak wymówką dla ignorancji w kwestii bezpieczeństwa dziecka w sieci. Mali internauci potrzebują ochrony i wsparcia, by Internet nie przestał nigdy być dla nich źródłem informacji i bezpiecznej rozrywki.

Wolak, J., Mitchell, K., & Finkelhor, D. (2006). Online victimization of youth: Five years later. National Center for Missing & Exploited Children Bulletin - #07-06-025. Alexandria, VA

Joanna Brodziak