Etat, zlecenie, dzieło - czym różnią się te umowy?

W Polsce istnieje swoboda zawierania umów. Obie strony - zatrudniający i zatrudniany - mogą zgodnie zdecydować, jakiego rodzaju współpracę nawiążą. Najczęściej jest to praca na etacie, zlecenie albo umowa o dzieło. Czasami jednak treść dokumentu wskazuje na etat, choć napisano na nim "zlecenie" - w takich przypadkach Urząd Skarbowy i ZUS mogą uznać to za obchodzenie obowiązku opłacania podatków i składek.

Warto więc wiedzieć, czym charakteryzują się zgodnie z obowiązującym prawem wymienione powyżej formy współpracy.

W Polsce istnieje swoboda zawierania umów. Obie strony - zatrudniający i zatrudniany - mogą zgodnie zdecydować, jakiego rodzaju współpracę nawiążą. Najczęściej jest to praca na etacie, zlecenie albo umowa o dzieło. Czasami jednak treść dokumentu wskazuje na etat, choć napisano na nim "zlecenie" - w takich przypadkach Urząd Skarbowy i ZUS mogą uznać to za obchodzenie obowiązku opłacania podatków i składek.

Warto więc wiedzieć, czym charakteryzują się zgodnie z obowiązującym prawem wymienione powyżej formy współpracy.

Umowa o pracę - etat

Tą formę umowy charakteryzują następujące cechy charakterystyczne:

• Osobiste świadczenie pracy - pracownik nie może \przerzucić\ swoich obowiązków zawodowych na inną osobę, z którą pracodawca nie ma osobnej umowy. Jeżeli osoba zatrudniona w ten sposób pójdzie np. na zwolnienie lekarskie bądź z innego powodu nie będzie w stanie wykonywać swoich zadań, to w gestii zatrudniającego leży znalezienie zastępstwa. Jest to zasada bezwzględna, do tego stopnia, że zawarcie w umowie klauzuli o możliwości przekazania obowiązków komuś innemu - automatycznie oznacza, że nie jest to stosunek pracy zgodnie z Kodeksem Pracy.

• Istnienie minimalnej odpłatności za pracę - w przypadku etatu, istnieje odgórnie narzucona minimalna kwota, jaką pracodawca musi zapłacić za wykonywanie obowiązków. Można oczywiście ustalić inną sumę, ale wyłącznie wyższą niż określona przepisami.

• Odpowiedzialność przed przełożonymi - stosunek pracy nierozerwalnie wiąże się z podporządkowaniem kierownictwu firmy pod względem rodzaju, czasu i miejsca wykonywania zadań przez pracownika. Jeżeli w umowie określono dokładnie gdzie, w jakich godzinach i pod czyim kierownictwem pracownik realizuje harmonogram prac, zawsze jest to stosunek pracy - nigdy cywilno-prawny, nawet gdyby tak to określono.

• Ryzyko spada na pracodawcę - za efekt wykonanej pracy, np. realizację projektu, odpowiada pracodawca, a więc to on płaci ewentualne kary za opóźnienia czy ponosi inne konsekwencje. Przy umowach cywilnoprawnych ryzyko ponosi zleceniobiorca.

W umowie o pracę pracownik zobowiązuje się do osobistego świadczenia pracy na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego określonym, a pracodawca do zapłaty umówionego wynagrodzenia. Reguły wzajemnej współpracy określa Kodeks Pracy - warunki mogą być lepsze dla pracownika, ale nigdy gorsze niż precyzuje KP.

Umowa zlecenia

Cechy charakterystyczne:

• W przeciwieństwie do umowy o pracę, zlecenie można wykonywać nieodpłatnie - trzeba to tylko zawrzeć w umowie.

• Wynagrodzenie, jeśli je ustalono, przysługuje za sam fakt wykonywania, niekoniecznie zaś wykonania, pewnych czynności i zadań. Jest to tak zwana umowa starannego działania.

• Umowa nie może określać miejsca ani czasu wykonywania zleconych prac. Może natomiast określać terminy, w jakich maksymalnie musi się zmieścić zleceniobiorca - np. raport trzeba oddać codziennie do godziny 17.00, ale osoba, która go tworzy, może to robić u siebie w domu w dowolnych godzinach.

• Zleconą pracę można powierzyć innej osobie - jeśli np. zleceniobiorca nie ma akurat możliwości samodzielnie jej wykonać. Określa to Kodeks Cywilny.

• W przeciwieństwie do umowy o pracę, jej zasady nie są w żaden sposób określane przez Kodeks Pracy. Ta forma w ogóle nie ma nic wspólnego z KP, a regulowana jest przez Kodeks Cywilny.

Przedmiotem takiej umowy jest proces wykonywania określonej w niej czynności, niezależnie od efektu - na przykład codziennego stworzenia raportu czy wysyłania korespondencji.

Umowa o dzieło

Cechy charakterystyczne:

• Umowa określa konkretny efekt, jaki osiągnąć ma wykonujący dzieło - bez znaczenia jest zaś sposób wykonania zadania. Jeżeli efektem końcowym ma być np. prezentacja, którą oddać trzeba za miesiąc, to tworząca ją osoba może równie dobrze pracować regularnie, codziennie, jak też i zrobić wszystko ostatniego dnia(http://lajfmajster.pl/2010/03/11/mniej-planowac-wiecej-robic-tylko-jak). Pod warunkiem, że rezultat będzie taki, jak określono w umowie.

• Warunkiem zaistnienia umowy o dzieło jest określenie w umowie dzieła jakie ma wykonać przyjmujący zamówienie - konkretnego efektu pracy, np. gotowego programu komputerowego, zbudowanego domu, czy napisanej piosenki.

• Jest to umowa rezultatu - jej zakończenie określone jest uzyskaniem założonego wcześniej efektu(http://lajfmajster.pl/2010/03/08/advanced-diary-pamietnik-notes-organizer). Za to właśnie należy się wynagrodzenie ustalone pomiędzy stronami.

Podobnie jak zlecenie, umowa o dzieło definiowana jest w Kodeksie Cywilnym i nie ma żadnego związku z Kodeksem Pracy. Wszelkie spory trzeba więc rozwiązywać odpłatnie poprzez odpowiednie sądy.