Długopis – arcydzieło technologii. Pierwsze sztuki wyprodukowano dla wojska

Skąd się wzięły długopisy? Trzymając w dłoni ten powszechny i zazwyczaj tani przedmiot rzadko zastanawiamy się, jak wiele technologii w sobie zawiera. I jak wielkim przełomem było jego powstanie.

Encyklopedyczne notki za twórców pierwszego długopisu uznają zazwyczaj braci László i George’a Bíró, którzy w 1938 roku skonstruowali protoplastę dzisiejszych długopisów. Nie jest to w pełni ścisła informacja.

Wszystko za sprawą faktu, że akcesoria piśmiennicze, wykorzystujące zbiornik z barwnikiem, zakończony metalowa kulką, istniały już pod koniec XIX wieku – patent został przyznany w 1888 roku.

Był to wczesny odpowiednik dzisiejszych piór kulkowych. Co prawda dalece niedoskonały, bo atrament często wypływał w niekontrolowany sposób, ale pod względem zasady działania zgodny z rozwiązaniem, przypisywanym braciom Bíró.

Dlaczego zatem to właśnie Węgrów uznaje się za wynalazców długopisu?

Ich zasługą jest takie udoskonalenie znanego już wcześniej rozwiązania, że stało się w pełni użyteczne. Przypomina to nieco historię Steve’a Jobsa i iPhone’a czy Thomasa Edisona i żarówki – w obu przypadkach nie wymyślono nowej technologii, za to udoskonalono już istniejącą tak, by była użyteczna dla przeciętnego człowieka.

Kluczowe udoskonalenie dotyczyło zawartości długopisowego wkładu. Stosowane wcześniej atramenty wyciekały i rozmazywały się. Laszlo – jako dziennikarz – dostrzegał i rozumiał słabość dotychczasowych rozwiązań.

George – jako chemik – wiedział, gdzie szukać udoskonalenia. Opierało się ono na obserwacji, ze farby drukarskie schną bardzo szybko, daleko szybciej od atramentu. Rozwiązaniem okazało się zatem opracowanie odpowiedniego tuszu, który eliminował dotychczasowe niedogodności.

Dlaczego zatem rok 1938 trudno uznać za faktyczny debiut długopisu? Wszystko za sprawą faktu, że przez pierwsze lata długopisy były wyspecjalizowanym narzędziem, produkowanym na potrzeby wojska. Chodziło przede wszystkim o pilotów i możliwość wykonywania notatek na różnych wysokościach.

Wieczne pióra nieszczegól nie nadawały się do tego celu – z powodu różnicy ciśnień wyciekały. Alternatywą pozostawały ołówki albo – no właśnie, cud techniki w postaci długopisu.

Debiut długopisów na rynku konsumenckim nastąpił dopiero po drugiej wojnie światowej. Dokładnie 29 października 1945 roku w nowojorskim sklepie Gimbels rozpoczęła się sprzedaż długopisów. Jak przystało na rynkową nowość, nie było tanio.

W przeliczeniu na dzisiejsze ceny długopis kosztował około 174 dol.

Warto przy tym podkreślić, że długopis – choć z pozoru jest dość prostym urządzeniem – wymaga sporego poziomu technologii, zwłaszcza metalurgicznych. Chodzi o tę małą kulkę na końcu wkładu. Wygląda banalnie, jednak możliwość produkowania takich kulek o odpowiednich parametrach i – przede wszystkim – powtarzalności przez dziesięciolecia była poza zasięgiem wielu państw.

Dość wspomnieć, że Chiny, produkujące około 80 proc. wszystkich długopisów na Ziemi, do niedawna były całkowicie uzależnione od dostaw z Japonii: potężne państwo nie było w stanie wyprodukować kulek do długopisowych wkładów. Technologię ich produkcji opanowano w Chinach dopiero w 2017 roku.