Czerniak to najbardziej złośliwy nowotwór skóry, który zbiera krwawe żniwo. Jednak teraz plony czerniaka mogą być mniej obfite - ipilimumab to lek, który dwukrotnie wydłuża przeżycie osób będących ofiarami choroby. Jest to o tyle ważne, że w ciągu ostatnich 3 dekad częstotliwość jego występowania wzrosła o 240%.
Czerniak to najbardziej złośliwy nowotwór skóry, który zbiera krwawe żniwo. Jednak teraz plony czerniaka mogą być mniej obfite - ipilimumab to lek, który dwukrotnie wydłuża przeżycie osób będących ofiarami choroby. Jest to o tyle ważne, że w ciągu ostatnich 3 dekad częstotliwość jego występowania wzrosła o 240%.
Pozytywne działanie leku zostało ogłoszone na 35. kongresie Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej w Mediolanie. Choć ipilimumab zarejestrowano ponad dwadzieścia lat temu, to trzeba było czasu, aby sprawdzić, czy działa on skutecznie. Teraz już wiadomo, że chorzy mają szansę przedłużyć swoje życie.
Jest to o tyle ważne, że w tym "dodatkowym czasie" być może zostanie wynaleziony lek likwidujący całkiem chorobę. Warto przypomnieć, że czerniak wywodzi się z komórek barwnikowych skóry (melanocytów), a głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko jego rozwoju jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (słoneczne lub w solariach).
Z czerniakiem można wygrać tylko wówczas, gdy bacznie obserwujemy swoje ciało i bardzo wcześnie wykryjemy zmianę nowotworową - wtedy można usunąć ją chirurgicznie. Wczesne rozpoznanie i chirurgiczne usunięcie czerniaka daje szansę wyleczenia u około 90 proc. chorych. Gdy nie wykryje się go na czas, prawdopodobieństwo przerzutów gwałtownie rośnie, a gdy do nich dojdzie, nie ma szans na wyleczenie.
Obecnie średnia długość życia chorych z zaawansowanym czerniakiem wynosi 6-8 miesięcy. Wynika to z faktu, że zaawansowany czerniak jest bardzo oporny na chemio- i radioterapię. Nie wiadomo dokładnie, jaka jest przyczyna tej oporności. Trzeba jednak pamiętać, że zadaniem melanocytów, z których czerniak się wywodzi, jest ochrona skóry przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym i być może stąd bierze się tak jego oporność na działanie czynników zewnętrznych.
Ipilimumab, nie działa bezpośrednio na komórki nowotworowe, ale wzmacnia reakcję układu odporności wobec nich. Doktor hab. med. Piotr Rutkowski z Centrum Onkologii-Instytutu (Klinika Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków) w Warszawie wyjaśnia:
Lek ten blokuje receptor CTLA4 obecny na tych limfocytach T, które hamują odpowiedź immunologiczną, i w ten sposób ją nasila. Efektem jest lepsze zwalczanie czerniaka
W badaniach III fazy prowadzonych na grupie niemal 700 pacjentów z zaawansowanym czerniakiem z przerzutami jedna grupa otrzymywała wyłącznie ipilimumab, drugiej podano go razem z eksperymentalną szczepionką przeciw czerniakowi (gp100), a trzecia grupa otrzymała wyłącznie szczepionkę.
Lek niemal podwajał liczbę pacjentów przeżywających rok – z 25 proc. w przypadku samej szczepionki do 46 w obu grupach leczonych ipilimumabem. Podobne wyniki uzyskano w przypadku przeżyć dwuletnich – odpowiednio 14 i 24 proc. Pewien odsetek pacjentów żyje już cztery lata i dłużej. Okazało się, że szczepionka nie wpływała korzystnie na efekty terapii.
Niestety, lek może wywoływać nadmierną reakcję układu odporności również wobec tkanek zdrowych (tzw. autoagresję), u 10-15 proc. chorych dochodzi do poważnych działań niepożądanych. Na przykład bardzo ciężkie biegunki, a nawet perforacja jelita (odnotowano nawet zgony z tej przyczyny). Rzadziej pojawiają się niedoczynność tarczycy czy przysadki albo zapalenie wątroby. Wiadomo jednak, jak sobie z tym radzić - trzeba podawać steroidy, które obniżają poziom aktywności układu odpornościowego.
Ipilimumab nie jest jeszcze zarejestrowany, ale ostatnio amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zdecydowała się przyspieszyć procedurę jego rejestracji, aby zakończyć ją jeszcze w 2010 r. Problemem jest to, że nie można dokładnie przewidzieć, u kogo ipilimumab będzie działał najskuteczniej i najbezpieczniej, jednak eksperci i tak podkreślali, że pojawienie się nowych leków można określić jako rewolucję w terapii zaawansowanego czerniaka.