Odkryto tajemnicę ośmiornic. Dlaczego ich ramiona nie zawiązują się w supeł?

Jak to możliwe, że wijące się we wszystkich kierunkach i wyposażone w przyssawki macki ośmiornicy nie zaczepiają się i nie wiążą się w supeł? Odpowiedzi na to pytanie postanowili poszukać naukowcy z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

Ośmiornice to fascynujące stworzenia. Chodzi nie tylko o ich wygląd, ale również o coś, czego na pierwszy rzut oka nie widać - ośmiornice już wielokrotnie dowodziły swojej niezwykłej inteligencji. Mam na myśli coś więcej niż wykorzystanie sędziwej ośmiornicy o imieniu Paul do typowania wyników Mundialu w RPA.

Eksperymenty przeprowadzone przez badaczy z austriackiego Instytutu Konrada Lorenza wykazały, że stworzenia te potrafią się bawić. Jedna z obserwowanych ośmiornic do zabawy używała m.in. muszli zjedzonego wcześniej ślimaka. Ponieważ nie mogła zjeść go do końca, w zakamarku muszli został kawałek mięsa, które po zepsuciu wytworzyło pęcherzyk gazu. Ośmiornica spędzała wówczas długie godziny, bawiąc się przedmiotem, który wypuszczony z macek szybko unosił się na powierzchnię.

Warto również wspomnieć o niezwykłej zdolności ośmiornic do uciekania. Pomaga im w tym brak szkieletu. Są w stanie przecisnąć się przez maleńkie dziury, a nawet - po schwytaniu - wydostać się z zakręconego słoika! Choć budowa i życie ośmiornic zostały już całkiem nieźle poznane, jakiś czas temu badacze zwrócili uwagę na banalny na pozór problem.

Nasze mózgi nie mają większych kłopotów z ustaleniem pozycji kończyn. Budowa szkieletu sprawia, że liczba dostępnych pozycji jest stosunkowo niewielka i mózg jest w stanie tworzyć coś w rodzaju mapy możliwych pozycji kończyn.

Ośmiornice mają gorzej. Ich giętkie i liczne kończyny mogą znajdować się w nieskończonej liczbie pozycji, a przeprowadzone doświadczenia wykazały, że ich mózg nie wie dokładnie, gdzie i jakie położenie zajmuje w danej chwili konkretna macka. A ponieważ macki ośmiornic są wyposażone w przyssawki pozwalające na przyklejenie się do dowolnej powierzchni, pojawiło się pytanie: jak to możliwe, że mimo swoich ograniczeń nigdy nie zdarzyło się, aby ośmiornica zaplątała się w supeł?

Brzmiący jak żart problem postanowili rozwiązać badacze z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.

Guy Levy, Uniwersytet Hebrajski:

Byliśmy zaskoczeni, że nikt wcześniej nie zauważył tego łatwego do odkrycia fenomenu. A jeszcze bardziej zadziwiło nas, jak błyskotliwe i proste rozwiązanie tego skomplikowanego problemu ma ośmiornica.

Badania przeprowadzone przez izraelskich badaczy wykazały, że kluczem jest niezbadana jeszcze substancja chemiczna wydzielana przez skórę ośmiornic. Substancja ta jest inna dla każdego osobnika - blokada przed splątaniem dotyczy tylko własnego ciała.

Przekonano się o tym, sprawdzając, czy badane osobniki są w stanie chwycić amputowane kończyny - zarówno własne, jak i należące do innych ośmiornic. W pierwszym przypadku radziły sobie wyłącznie z fragmentami pozbawionymi skóry. Unikały również szalek Petriego obciągniętych ich własną skórą.

Do czego może się nam przydać wiedza, że substancja ze skóry ośmiornic zapobiega splątywaniu się macek? Zwrócił na to uwagę uczestniczący w badaniach Binyamin Hochner:

Binyamin Hochner, Uniwersytet Hebrajski:

Mamy nadzieję, że ten mechanizm znajdzie odbicie np. w nowej klasie robotów i ich systemach kontroli.

Odkrycie ma pomóc m.in. w realizacji europejskiego projektu STIFF-FLOP. Jego celem jest skonstruowanie elastycznego robotycznego ramienia o kształcie i zakresie ruchów zbliżonym do macki ośmiornicy. Zbudowany według takich założeń robot będzie mógł w przyszłości wykonywać skomplikowane zabiegi medyczne.

W artykule wykorzystałem informacje z serwisów Science News, The Verge, Focus,The Guardian i Smithsonian.