Wikipedia to lewacki spisek? Najnowsze badania neutralności zaskakują

Światopoglądowa neutralność to jeden z najważniejszych filarów Wikipedii. Czy jednak ambitne deklaracje znajdują potwierdzenie w faktach? Badacze z Harvardu postanowili to sprawdzić.

W 2006 roku, a zatem pięć lat po uruchomieniu, internetowa, darmowa i dostępna dla wszystkich encyklopedia cieszyła się już sporą popularnością, jednak nie była traktowana równie poważnie, jak inne, tradycyjne źródła wiedzy.

Sprzyjały temu m.in. nagłaśniane przez media akty wandalizmu lub żarty autorów haseł, jak choćby oskarżenie jednego ze znanych dziennikarzy o udział w morderstwie Kennedy’ego albo – w polskojęzycznej Wikipedii – stworzenie postaci fikcyjnego Henryka Batuty.

Magazyn „Nature” przeprowadził wówczas eksperyment, zestawiając hasła z Wikipedii z informacjami, zawartymi w szacownej, wydawanej od 1768 roku Encyklopedii Britannica.

Eksperyment polegał na wręczeniu grupie ekspertów 50 par haseł wziętych z Wiki i Britanniki. Eksperci nie mieli oczywiście wiedzy, z jakich źródeł pochodzą prezentowane informacje i na podstawie swojej wiedzy oceniali ich rzetelność.

Wyniki były zaskakujące – choć w hasłach z Wikipedii było wyraźnie więcej drobnych pomyłek, to poważne błędy, skutkujące zdobyciem błędnej wiedzy, dotyczyły po równo dzieła tworzonego komercyjnie przez ekspertów, jak i internetowej encyklopedii, współtworzonej przez amatorów. W obu źródłach znaleziono po cztery takie uchybienia.

Z czasem Wikipedia stała się podstawowym źródłem wiedzy zarówno dla zwykłych użytkowników, jak i najwyższych władz państwowych, a głośno wyrażane zarzuty zaczęły dotyczyć nie tyle jakości samej wiedzy, co prezentowanemu punktowi widzenia.

Jednym z filarów Wikipedii jest bowiem tzw. neutralny punkt widzenia. Nie polega to – bynajmniej – na tym, że gdy mędrzec i idiota wiodą spór, to zdanie jednego i drugiego należy traktować z jednakową powagą. Chodzi przede wszystkim o to, by posługiwać się wiedzą, którą można zweryfikować i odróżniać opinie od faktów.

Stąd pod wieloma artykułami znajdziemy długą listę źródeł i odnośników – każdy może sprawdzić, skąd pochodzi dana informacja i samodzielnie ocenić wiarygodność źródła.

[h4]Bezstronne pisanie nie oznacza[/h4]

• []prezentowania wyłącznie najbardziej popularnego punktu widzenia;[]wyraźnego wskazywania, że najbardziej popularny punkt widzenia jest tym właściwym;[]że najbardziej właściwym punktem widzenia jest ten pośredni między dwiema skrajnościami, jako []rzekomo „najbardziej neutralny”.

[h4]Bezstronne pisanie oznacza, że[/h4]

• []należy przedstawić wszystkie istotne, czyli opublikowane w wiarygodnych źródłach, punkty widzenia w danej sprawie,[]wskazując w miarę możności wszystkie argumenty za i przeciw każdemu z nich, oraz kto i dlaczego je popiera.

Dla niektórych użytkowników problemem okazuje się jednak m.in. dobór źródeł czy wynik dyskusji, w czasie których podejmowane są decyzje co do brzmienia poszczególnych haseł.

O ile mało komu chce się spierać np. o różne gatunki pierwotniaków, to hasła związane ze światopoglądem czy polityką rozpalają emocje do czerwoności – wystarczy zerknąć choćby na listę zmian w przypadku globalnego ocieplenia, szczepionek czy nazwisk różnych polityków. Częstotliwość istotnych edycji tych haseł sprawia, że mogą one być mało wiarygodne.

Wiarygodność to jedno, jednak czy Wikipedia jest zarazem stronnicza? Zagadnieniem tym postanowili zająć się badacze z Harvardu, którzy przeanalizowali 4 tys. anglojęzycznych haseł. Zdaniem badaczy w przypadku Wikipedii rzeczywiście wystąpiło zjawisko nadreprezentacji konkretnego światopoglądu – w początkowych latach więcej edycji była dokonywana przez użytkowników o poglądach liberalnych.

Być może to właśnie stąd wziął się pokutujący w niektórych kręgach mit o Wiki jako „lewackim spisku”, który – jak widać – miał pewne podstawy w faktach. Na tym jednak – na szczęście – wnioski badaczy się nie kończą. Choć w świetle wyników badań Wikipedia była początkowo bardziej stronnicza niż np. Britannica, to z biegiem czasu uległo to jednak zmianie.

W miarę upływu lat, kolejnych edycji, dyskusji i poprawek, hasła Wikipedii stawały się coraz bardziej obiektywne. Co więcej, śledząc zmiany wprowadzane przez poszczególnych użytkowników, badacze doszli do wniosku, że osoby o wyraźnie widocznych poglądach zaczęły stopniowo prezentować je w sposób bardziej wyważony, a dokonywane przez nich edycje w miarę upływu czasu stają się coraz mniej stronnicze.

Wygląda zatem na to, że przyjęte przez twórców Wikipedii założenia okazały się słuszne, a mechanizm tworzenia treści, oparty na pracy społeczności wolontariuszy, działa bardzo dobrze. Do pełni skuteczności potrzebuje on jednak czasu i pewnej krytycznej liczby zmian, która niwelując wpływy światopoglądu poszczególnych edytorów sprawia, że z czasem otrzymujemy rzetelne, pozbawione stronniczości treści.

Myślę, że to dobra wiadomość dla nas wszystkich. Tym bardziej, że przecież każdy z nas może ulepszać Wikipedię.