Zanim zapanował pecet [cz. 2.]. Atari i Commodore przegrywają bitwę

Choć laboratorium Xerox PARC opracowało sprzęt, wyprzedzający swoją epokę niemal o dekadę, komputer Xerox Alto pozostał jedynie znaną pasjonatom ciekawostką. Walka o rynek rozegrała się pomiędzy innymi urządzeniami. Jakie istotne firmy i urządzenia pojawiły się w czasie, gdy dominacja platformy IBM PC nie była jeszcze przesądzona?

Apple I

Choć wielu komentatorów uważa Steve’a Jobsa przede wszystkim za geniusza marketingu, założona w 1975 roku firma Apple ma istotny wkład w rozwój rynku komputerów. Pierwszy sprzęt Apple’a pojawił się na rynku w 1976 roku i trudno dostrzec w nim późniejsze uwielbienie minimalizmu i perfekcyjnego designu. Trudno w jego przypadku mówić o jakimkolwiek wzornictwie, był bowiem sprzedawany w postaci płyty z kilkudziesięcioma wlutowanymi układami scalonymi.

W latach 70. prywatnymi nabywcami komputerów byli głównie ludzie, dla których elektronika była pasją, albo przynajmniej dziedziną dobrze znaną – z kupionych układów samodzielnie montowali sprzęt, a gdy chcieli, by wykonał dla nich jakieś obliczenia, samodzielnie pisali potrzebne oprogramowanie.

W takich warunkach Apple I był przełomem. Zaprojektowany przez Steve’a Wozniaka Apple I był kompletnym rozwiązaniem – po zakupie wystarczyło jedynie dodać zasilacz, obudowę, klawiaturę i podłączyć monitor. Na rynek trafiło 200 sztuk tych urządzeń, kosztujących wówczas 666,66 dol., co było bardzo przystępną ceną. Komputery Apple I różnią się między sobą wyglądem - obudowy nie były dostarczane przez Apple'a, ale konstruowane przez właścicieli komputera we własnym zakresie.

Apple II

Apple nie zasypiał gruszek w popiele. Już rok później na rynku pojawił się sprzęt, który nie tylko wywindował Apple’a na szczyty, a z dwóch Steve’ów uczynił miliarderów, ale przede wszystkim dzięki swojej ogromnej popularności mógł stanąć do walki o miano rynkowego standardu.

Z czego wynikał sukces? Choć od strony technicznej za budowę komputera odpowiadał Steve Wozniak (użyty w Apple II zasilacz impulsowy był dziełem Roda Holta), to równie istotna koncepcja  całego urządzenia była autorstwa Jobsa.

Wozniak konstruował świetny sprzęt, który mógł wzbudzić entuzjazm grupy hobbystów i maniaków technologii. Zasługą Jobsa jest wyrwanie komputera z niszy geeków i sprawienie, że stał się atrakcyjnym sprzętem również dla przeciętnego Amerykanina.

Apple II był sprzedawany w przyjaznej dla oka obudowie, z umieszczonym w niej zasilaczem i klawiaturą. Wystarczyło wyjąć go z pudełka, podłączyć do monitora i… to wszystko. Był gotowy do działania. Co istotne, użytkownicy, którzy zdecydowali się oddać komputer Apple I, otrzymywali zniżkę na zakup jego następcy.

Co ciekawe, historia komputerów mogła potoczyć się zupełnie inaczej. Mając gotowy prototyp, Jobs próbował sprzedać go Atari, ale swoim sposobem bycia zraził kierownictwo firmy. Następnie Steve udał się z do Commodore’a, oferując nie tylko prototyp nowego komputera, ale całą firmę Apple za kilkaset tysięcy dolarów.

Ówcześni potentaci nie byli jednak zainteresowani. O tym, jak duży błąd popełnili, przekonali się już za kilka lat, gdy odstawieni na boczny tor mogli jedynie obserwować walkę o rynek, toczoną przez pecety i komputery Apple’a. Zanim to jednak nastąpiło, zarówno Commodore jak i Atari osiągnęły gigantyczny, choć stojący na kruchych podstawach, sukces.

Jako, że rywalizacja tych dwóch firm to temat-rzeka, entuzjastów komód i atarynek proszę o wybaczenie – sprzętowa wojna, rozpalająca emocje użytkowników, była dla rozwoju rynku na tyle mało znaczącym epizodem, że zostanie potraktowana po macoszemu, podobnie jak kultowe i interesujące w momencie powstania, ale z punktu widzenia rozwoju branży mało istotne modele ZX-81 czy ZX Spectrum. Historię piszą zwycięzcy.

Commodore

W latach 70. nie wszystko było przesądzone. Poza rozpędzającym się Apple’em, swoje propozycje przedstawiali również inni producenci. Jednym z nich był urodzony w Łodzi Idek Tramielski, który po drugiej wojnie światowej wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i jako Jack Tramiel i założył firmę Commodore Portable Typewriter, zajmującą się naprawą sprzętu biurowego, a po zmianie nazwy na Commodore Business Machines International, produkcją maszyn do pisania.

Gdy konkurencja ze strony tanich, azjatyckich maszyn wymusiła zmianę branży na składanie kalkulatorów, Jack zainteresował się czymś jeszcze bardziej perspektywicznym – komputerami, przeznaczonymi dla domowych użytkowników.

Pierwszy komputer Commodore’a – skonstruowany w 1977 roku PET (Personal Electronic Transactor) wyróżniał się nowatorska konfiguracją – PET była sprzedawany z 9-calowym monitorem i magnetofonem. ale w porównaniu z Apple II miał zasadniczą wadę – nie wyświetlał grafiki rastrowej, ograniczając się do rozszerzonego zestawu znaków ASCII. Wady tej nie miał kolejny produkt Commodore’a – komputer VIC-20, protoplasta niezwykle popularnego Commodore C64.

Atari

Nieco wcześniej, w 1972 roku z inicjatywy Nolana Bushnella i Teda Dabney’a powstała firma Atari, specjalizująca się w produkcji automatów do gier. Kupiona w 1976 roku przez koncern Warner Inc., zyskała pieniądze na rozwój nowych produktów, a sprzedawane przez firmę konsole do gier przynosiły gigantyczne zyski. Opracowane wówczas Atari 400 i Atari 800, mimo lepszych parametrów technicznych od konkurencyjnego modelu VIC-20, sprzedawały się gorzej.

Choć z polskiej perspektywy można mówić o wojnie pomiędzy Commodore i Atari, to co działo się w naszym kraju pod koniec lat 80. i na początku 90., w skali światowej było zupełnie bez znaczenia. Wojna została rozstrzygnięta już w 1982 roku, gdy na rynku pojawił się Commodore C64. Sprzedany w liczbie 17-25 mln egzemplarzy zdobył miano najpopularniejszego komputera w historii.

Atari próbowało kontratakować, wypuszczając m.in. udany model Atari 800XL, jednak zajęte rywalizacją pomiędzy sobą firmy nie spostrzegły, że karty na rynku komputerów osobistych zostały już rozdane.

Branżowy gigant, IBM, 12 sierpnia 1981 roku wypuścił na rynek swoją Wunderwaffe – model IBM 5150. Choć wówczas nikt nie mógł tego przewidzieć, właśnie zaczynała się era peceta. Jak do niej doszło i dlaczego, mimo istnienia niezłych alternatyw, to propozycja IBM-u podbiła świat? O tym już w następnym odcinku.