Gdzie mieszka strach? Polscy naukowcy zlokalizowali jedną z najsilniejszych emocji

Strach to podstawowy mechanizm przeżycia. Przez większość naszej egzystencji uśpiony, budzi się gwałtownie i mobilizuje całe ciało do walki lub ucieczki w ułamku sekundy. Gdzie mieści się strach? Polscy naukowcy właśnie odpowiedzieli na to pytanie.

Strach to podstawowy mechanizm przeżycia. Przez większość naszej egzystencji uśpiony, budzi się gwałtownie i mobilizuje całe ciało do walki lub ucieczki w ułamku sekundy. Gdzie mieści się strach? Polscy naukowcy właśnie odpowiedzieli na to pytanie.

Strach to prosta emocja, która ma niezwykle skomplikowane korzenie. Jak każdy składnik naszej psyche także strach może działać niezgodnie ze swoim przeznaczeniem, ulec awarii. Jak bardzo dokuczliwa jest taka sytuacja, wiedzą doskonale osoby z fobiami. Większość z nas nie wyobraża sobie, by na widok małego pająka uciekać z wrzaskiem spod prysznica. Osoba z fobią poddana jest niezwykle silnemu działaniu strachu połączonemu z równie silnym odruchem ucieczki (flight response).

Grupa naukowców z instytutów biologii w Warszawie postanowiła sprawdzić, gdzie dokładnie mieści się ośrodek strachu. W tym celu posłużono się nowatorskimi doświadczeniami opisanymi w prestiżowym czasopiśmie Amerykańskiej Akademii Nauk PNAS. Naukowcy z Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN oraz Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej (MIBMiK) sprawdzili, gdzie czyha strach i jak można go ugłaskać.

Modyfikacja ta miała ułatwić naukowcom obserwację połączeń neuronalnych między aktywnymi częściami mózgu, między innymi w sytuacji strachu. Specjalne białka fluorescencyjne odkładają się na zakończeniach synaptycznych komórek nerwowych, by służyć jako znacznik. Lokalizacja i siła wzajemnych oddziaływań ma pomóc lepiej zrozumieć mechanizm strachu oraz patologie jego występowania.

Osoba, która boi się pająków i przeszła terapię, będzie w stanie pogłaskać tarantulę w warunkach szpitalnych. Wystarczy jednak zmiana środowiska i kontekstu wydarzenia, by strach powrócił i sparaliżował ze zdwojoną siłą. Prawie 80% chorych doświadcza nawrotów fobii. Co leży u podstaw tak fatalnych statystyk?

Naukowcy przypuszczali, że głównym problemem strachu jest ślad pamięciowy przechowywany w strukturach ciała migdałowatego. Genetycznie zmodyfikowane szczury pomogły prześledzić reakcję neuronalną i zaobserwować wędrówkę impulsu strachu, który taki ślad generuje.

Okazało się, że strach powstaje w połączeniach między korą przedczołową i hipokampem a ciałem migdałowatym. Dwa pierwsze elementy zawierają informację o zagrożeniu, a trzeci jest przetwornikiem emocji. Naukowcy dowiedli również, że powstawanie i wygaszanie strachu to dwa zupełnie autonomiczne procesy elektrochemiczne.

Powyższe odkrycie może doprowadzić do opracowania leku, który pomoże wymazać niepożądane ślady pamięciowe. Istnieją obecnie substancje chemiczne, które takie ślady usuwają, ale ich oddziaływanie obejmuje cały mózg, co oznacza stopniową utratę wszystkich "znaczników strachu".

Słodko-gorzkie wnioski

Z jednej strony osoby cierpiące na fobie mają coraz większe szanse na prostą, farmakologiczną terapię swego schorzenia - i jest to niewątpliwie rzecz dobra. Z drugiej strony - po raz kolejny dowiadujemy się, że nasze emocje to czysta chemia, reakcja dobrze zaprogramowanego organizmu. Czy rzeczywiście jesteśmy tylko zbiorem reakcji na bodźce? Psychologów i romantyków niewątpliwie oburzy taki punkt widzenia...