Po wydaniu świetnego serialu Rainera Wernera Fassbindera, Berlin Alexanderplatz, Vision przygotowało kolejną mocną dawkę klasyki filmowej na DVD. Tym razem w bałkańskiej wersji. Mowa o dwóch wczesnych filmach Emira Kusturicy, o którym pisaliśmy ostatnio głównie z okazji organizowanego przez niego festiwalu filmowego Kustendorf, a także z powodu jego najnowszego filmu, którego możemy spodziewać się w naszych kinach na wiosnę. Zanim jednak zobaczymy Zavet, mamy teraz szansę zapoznać się z dwoma tytułami, które uznawane są za jedne z najlepszych w całym dotychczasowym dorobku bośniackiego reżysera, a mianowicie z Tatą w podróży służbowej (wydanym tu jako Ojciec w podróży służbowej) i Czasem Cyganów.
Tata w podróży służbowej (1985) to obraz czasów panowania systemu komunistycznego w Jugosławii, a dokładniej wczesnych lat '50, gdy pokazał on swoją najciemniejszą twarz. Historia przedstawiona jest tu, jak zwykle u Kusturicy, z perspektywy małych, prywatnych narracji bohaterów. Główną postacią filmu jest Malik, mały chłopiec, który oprowadza nas po tym świecie - z jednej strony smutnym i szarym, z drugiej - niesamowicie groteskowym. Pewnego dnia Malik dowiaduje się, że jego ojciec został wysłany w podróż służbową. Nie wie jednak, że tak naprawdę został on skazany na trzy lata przymusowych robót, co ma być karą za jego zakazany (bo antypaństwowy) żart. Film o tacie w podróży służbowej przyniósł Kusturicy Złotą Palmę na festiwalu w Cannes. Był to to też kolejny, po nostalgicznym obrazie *Czy pamiętasz Dolly Bell, *ważny film, który ugruntował jego silną pozycję na arenie kina międzynarodowego.
Następnym, równie udanym tytułem, który z kolei przyniósł mu w Cannes wyróżnienie za najlepszą reżyserię, był *Czas Cyganów *(1988). Był to obraz, w którym Kusturica odszedł od poetyki realistycznej i wyraźnych nawiązań do czeskiej szkoły filmowej, której dotychczas był wiernym uczniem. Czas Cyganów można uznać za pierwsze jego dzieło mocno osadzone w nurcie i konwencji stylistycznej realizmu magicznego. Jest to liryczna opowieść o dojrzewaniu młodego Roma, Perhana, który wyjeżdża do Włoch, aby zarobić pieniądze na operację młodszej siostry i na wspólne życie z ukochaną Azrą. Przede wszystkim zaś, jest to melancholijny obraz umierającego świata, który z jednej strony - przedstawiony jest niesamowicie sensualistycznie, z drugiej - wydaje się stać na granicy snu i jawy, wciąż nie wiadomo tylko, czy jest on światem z pięknej baśni, czy ze strasznego koszmaru. Warto dodać, że od tego właśnie filmu rozpoczęła się współpraca Emira Kusturicy z Goranem Bregoviciem, który później skomponuje muzykę do Arizony Dream i Undergroundu.
fot. kustu.com
