Oblicza Obcego, czyli inny w popkulturze

Lęk przed odmiennością jest jednym z najgłębiej zakorzenionych w nas instynktów. Bez względu na aktualne wymogi politycznej poprawności nie sposób zaprzeczyć, że pierwszą reakcją na nieznane jest obawa. Po poznawczym szoku przychodzi moment wyboru: czy pójdziemy ścieżką ciekawości i postanowimy bliżej przyjrzeć się nowemu, czy zareagujemy przemocą, chcąc jak najszybciej pozbyć się niewygodnego intruza.

Oblicza Obcego, czyli inny w popkulturze 1
Mateusz Felczak

Lęk przed odmiennością jest jednym z najgłębiej zakorzenionych w nas instynktów. Bez względu na aktualne wymogi politycznej poprawności nie sposób zaprzeczyć, że pierwszą reakcją na nieznane jest obawa. Po poznawczym szoku przychodzi moment wyboru: czy pójdziemy ścieżką ciekawości i postanowimy bliżej przyjrzeć się nowemu, czy zareagujemy przemocą, chcąc jak najszybciej pozbyć się niewygodnego intruza.

W myśl tych behawioralnych schematów twórcy filmów, gier i literatury fantastycznej prezentują upostaciowione Inne na zasadzie prostych kontrastów: od słodkiego E.T., poprzez czarownicę, aż do krwiożerczego Obcego. Czy jednak poza tymi kliszami jest miejsce na ciekawszą refleksję na temat inności i związanych z nią zagadnień?

Wśród zalewu popkulturowych produkcji klasy B najłatwiej wskazać przykłady traktowania obcości jako swoistego kozła ofiarnego. W przypadku opowieści wykorzystujących sztafaż średniowieczny często jest to czarownica, rzadziej wilkołak, wampir czy inne znane z ludowych podań straszydło. Motywacja agresji skierowanej przeciwko wyróżniającej się - lub po prostu wrogiej - jednostce nie jest w takich przypadkach zbyt finezyjna.

Oblicza Obcego, czyli inny w popkulturze 2
© [źródło](http://s2.blomedia.pl/gadzetomania.pl/images/2012/02/witch.jpg)

Autorom takich historii chodzi zazwyczaj tylko o pretekst do ukazania (w kinie/grze) bądź opisania (w powieści) okrucieństwa – jak to nietolerancyjny tłum pastwi się nad wybraną ofiarą. Nie bez powodu nawet w poważnych filmach sceny tortur niewinnych ofiar nietolerancji są tak bardzo eksponowane, czego dowodzą chociażby liczne produkcje skupiające się na męczeństwie Joanny D'Arc. Dla miłośników czarnego humoru doskonały przykład parodii procesu o czary przedstawiła grupa Monty Pythona w nieśmiertelnym filmie o Świętym Graalu.

monty python-witch scene

Jeżeli bardziej wyrafinowane metody dedukcji zawiodą, Innego zawsze można rozpoznać po wyglądzie. Popkultura uwielbia wyrazistość, a kino klasy C i dalszych literek alfabetu - również turpistyczną dosłowność. Nic więc dziwnego, że wdzięcznym tematem w tej kategorii będą także wszelkiego rodzaju deformacje, dermatologiczne anomalie oraz inne widoczne gołym okiem patologie. Na granicy dobrego smaku pozostają produkcje, które nie obawiały się korzystać z szokujących obrazów istniejących i nieistniejących schorzeń, byleby osadzić fabułę w jak najbardziej makabrycznym kontekście. Z jakiegoś powodu okresem fascynacji tym obszarem inności były w kinie lata siedemdziesiąte; na szczęście wśród licznych filmów z wyraźnym odchyłem w stronę exploitation zdarzały się też dzieła o dużej wartości, kręcone przez wybitnych i bardzo świadomych swojego warsztatu reżyserów.

Jednym z nich jest do dziś wzbudzający kontrowersje, nieco jednak zapomniany obraz Wernera Herzoga "Nawet karły były kiedyś małe" (1970). Historia o wykluczeniu ze świata splata się w nim z trudnym do jednoznacznej interpretacji wątkiem poznawczego buntu w obliczu ambiwalentnych wartości kultury i reprezentujących ją instytucji. Na przeciwległym biegunie znajduje się zaś legendarnie zła produkcja rodem z Wysp Brytyjskich, horror "The Mutations" (1974), którego trailer daje przedsmak prymitywnego wykorzystywania tematu deformacji do wywołania w widzach poczucia obrzydzenia – po jego obejrzeniu trudno oprzeć się wrażeniu, że autorzy w stu procentach uzyskali pożądany efekt...

The Mutations Trailer

Bardziej wdzięcznym tematem jest inność z kosmosu, choć i tu mamy do czynienia z raczej biegunowym rozkładem akcentów dobra i zła. Popkulturowy, filmowy "Obcy" to krwiożercza, niewzbudzająca grama sympatii istota, uosabiająca wszelkie archetypiczne ludzkie lęki – od kanibalizmu, poprzez wstręt do robaków, aż do banalnej obawy przed bezrozumną, upostaciowioną śmiercią. Co ciekawe, Obcy z cyklu filmów pod szyldem Aliens w dosłowny sposób wychodzi z ciała człowieka- żywiciela, budując tym samym zgrabną metaforyczną puentę o wiecznej obawie przed niesamowitym, które tak naprawdę tkwi tylko w nas samych.

Oblicza Obcego, czyli inny w popkulturze 3
© [źródło](http://s2.blomedia.pl/gadzetomania.pl/images/2012/02/witchburn.jpg)

Istnieje też oczywiście pozytywna, spełniająca marzenia o idyllicznym kontakcie wersja kosmicznego Innego, której sztandarowym wcieleniem na zawsze już chyba pozostanie E.T. z filmu Spielberga. Prawdziwym wykluczonym tego filmu nie jest jednak sympatyczny ufoludek, ale samotny i pozbawiony przyjaciół chłopiec, który postanawia mu pomóc. Narracja o inności znowu sprytnie omija więc istotę problemu, a zamiast konfrontacji z prawdziwie niepokojącym nieznanym widz raczony jest budującą pogadanką na temat siły przyjaźni i poświęcenia. Przynajmniej tak twierdzą zgryźliwi krytycy reżysera "Sztucznej inteligencji", nieusatysfakcjonowani ckliwym happy endem i zastosowanym przez niego w reakcji na zamachy z 11 września cyfrowym retuszem wszelkiej występującej w E.T. broni.

Malkontenci jak zwykle mają więc na co narzekać, ale temat szeroko rozumianej inności w kinie czy ogólnie popkulturze zainspiruje jeszcze z pewnością wiele „dzieł”. Na pewno nie wszystkie z nich będą zasługiwały na usunięcie cudzysłowu z tego zaszczytnego tytułu, ale być może chociaż część zdobędzie się na oryginalne podejście do tematu.

Źródło artykułu: WP Gadżetomania

Wybrane dla Ciebie

Czy to koniec życia na Ziemi? Taka może być przyszłość naszej planety
Czy to koniec życia na Ziemi? Taka może być przyszłość naszej planety
Sztuczna inteligencja przywraca dinozaury. Są jak żywe
Sztuczna inteligencja przywraca dinozaury. Są jak żywe
Rekordowa odległość. Sonda Psyche przekazała sygnał z odległości 350 mln km
Rekordowa odległość. Sonda Psyche przekazała sygnał z odległości 350 mln km
Napęd plazmowy. Nowa broń w walce z kosmicznymi śmieciami
Napęd plazmowy. Nowa broń w walce z kosmicznymi śmieciami
To przez działalność człowieka. Rekiny wielorybie są zagrożone
To przez działalność człowieka. Rekiny wielorybie są zagrożone
NGC 2775. Galaktyka, która wymyka się klasyfikacji
NGC 2775. Galaktyka, która wymyka się klasyfikacji
Powstają na Syberii. Naukowcy wskazują na gaz ziemny
Powstają na Syberii. Naukowcy wskazują na gaz ziemny
Ten fotosynentyczny mikroorganizm jest zagrożony. Naukowcy alarmują
Ten fotosynentyczny mikroorganizm jest zagrożony. Naukowcy alarmują
Nowy model AI przewiduje choroby z wyprzedzeniem 10 lat
Nowy model AI przewiduje choroby z wyprzedzeniem 10 lat
Tajemniczy "ciemny tlen" odkryty na dnie Pacyfiku
Tajemniczy "ciemny tlen" odkryty na dnie Pacyfiku
Nowa metoda recyklingu plastiku. Rozłoży nawet PVC
Nowa metoda recyklingu plastiku. Rozłoży nawet PVC
Jest ich mniej. Nawet w środowiskach, gdzie nie ingeruje człowiek
Jest ich mniej. Nawet w środowiskach, gdzie nie ingeruje człowiek