Szybko, ostro, nielegalnie

Ostatniego dnia lutego do polskich kin wjedzie niemiecki Wholetrain. To bardzo pomysłowa i świeża fabuła o nastolatkach, rywalizacji i... graffiti. Jest sporo dobrych filmów o graffiti, ale gazety i portale milczą na ten temat. My nie! Zapraszam was do świata, gdzie unosi się zapach sprayu, po wagonach cieknie niedoschnięta farba, a policja wciąż siedzi na karku. Oto krótki przegląd fabularnych i dokumentalnych filmów o najbardziej ulicznej ze sztuk plastycznych..

Pierwszy filmowy reportaż o graffiti pochodzi z roku 1982 i jako taki przeszedł do klasyki gatunku, filmów związanych z kulturą hip-hop (składającą się z czterech elementów: rapu, djing'u, breakdance'u i graffiti właśnie). To Style Wars, dokumentalny obraz o, prężnie się wówczas rozwijającej, nowojorskiej scenie ściennych i pociągowych malarzy. Autorami tego reportażu, zrealizowanego dla stacji PBS są Henry Chalfant i Tony Sylver. Obaj to wówczas dziennikarze PBS. Chalfant to znany fotograf, którego główną tematykę prac stanowiły: taniec breakdance i graffiti. Mówi się nawet, że to "taki męski odpowiednik Marthy Cooper", uznanej fotograf, która z aparatem uczestniczyła m.in. w kacjach legendy nowojorskiego i światowego graffiti - Dondiego. W filmie Style Wars mamy wypowiedzi wszystkich liczących się writerów (malarzy) oraz policji i tzw. vandalsquadu, czyli specjalistycznej jednostki specjalnie szkolonej pod kątem łapania grafficiarzy.

Pierwszym fabularnym filmem o graffiti jest, również amerykański, Wild Style. Oto produkcja, w której prawdziwy nowojorski writer Lee gra malarza podpisującego się tagiem Zorro. Niektóre sfilmowane akcje zrobione zostały nielegalnie, na niektóre New York Subway (tzn zarząd nowojorskiego metra) wydał zgodę. Zabawne w tym filmie jest to, że writer gra innego writera, ale we wszystkich akcjach malowania i tak uczestniczy dubler, najlepszy writer na świecie - Donald White a.k.a... Dondi.

Wild Style  Z polskich filmów o graffiti warto wspomnieć przede wszystkim o kultowym w środowisku, trzyczęściowym *Man in black. *To nielegalny dokument zawierający jedynie nielegalne i brawurowe akcje różnych grup writerskich w Polsce, chociaż głównie bazuje na dokonaniach ekip z Trójmiasta. Man in black I, a zwłaszcza jego druga część na przełomie lat 2000 i 2001 zapoczątkowały wielki boom na tego typu filmy, które choć trudno dostępne, stały się bardzo popularne. Kolejne tego rodzaju polskie produkcje to m.in. Hamaz I oraz *Hamaz II *(premiera za ok. tydzień w podziemnym obiegu), Bilety do kontroli, Most Wanted Video, Disko Polo, Push the tempo, Behind enemy lines, OstBlock Video (film ukarze się w wakacje, też w undergroundzie), Visual Blitzkrieg oraz *Russian Roulette Subway games.*Wracając na koniec do niemieckiego *Wholetrain *(polska premiera zapowiedziana na 29 lutego 2008) trzeba podkreślić, że jest to film zupełnie inny niż wyżej opisane. Tamte filmy traktują o graffiti stricte, ten mówi o młodzieży zajmującej się tym procederem. Jedna z grup to najaktywniejsi malarze w mieście. Są u siebie i tam dominują. I nagle na ich terenie pojawia się inna grupa, lepsza i silniejsza. Zaczyna się wojna, w której ginie jeden z bohaterów, ginie - o ironio - uciekając przed kanarem. Po tym zdarzeniu grupy się jednoczą i dedykują zmarłemu wspólne dzieło: sześciowagonowy wholetrain (cały pomalowany pociag). Ciekawostką jest to, że w Wholetrainie rolę niemieckiego metra odgrywają m.in... wagony polskiego PKP. W każdym razie: film ciekawy, no i warto znać (sub)kulturowy kontekst.