Urządzenia mobilne? To już było! Zapomniane, stare komputery, które mieściły się w kieszeni

Kiedy pojawiły się prawdziwie mobilne komputery? Wszystko zależy od tego, co rozumiemy przez mobilność, bo 4-kilogramowy HP-110 dla wielu użytkowników mógł, na początku lat 80., wydawać się kwintesencją mobilności.

Dzisiaj raczej nikt by go tak nie nazwał - bardziej pasuje do niego określenie komputer przenośny.

Przyjmijmy zatem, że sprzęt mobilny to ten, który zmieści się do dużej kieszeni. Kiedy pojawiły się pierwsze urządzenia tego typu?

Pierwszy, który zasługiwał na to miano pojawił się już w 1980 roku. Opracowany przez firmę Tandy model TRS-80 PC-1 (TRS – Tandy Radio Shack, PC – w tym wypadku od słów pocket computer), znany również jako Tandy Pocket Computer, ważył zaledwie 170 gramów.

Oferował klawiaturę QWERTY, jednoliniowy, 24-znakowy wyświetlacz tekstowy, a przede wszystkim obsługę języka BASIC, dzięki czemu użytkownik tego sprzętu mógł napisać sobie takie oprogramowanie, jakiego w danej chwili potrzebował.

Komputer, zasilany przez 3 baterie AA, mógł być podłączany do stacji dokujących, zapewniających albo dostęp do magnetofonu, albo do miniaturowej drukarki. W kolejnych latach pojawiły się dwa kolejne modele tego sprzętu, PC-2 i PC-3. Następne urządzenia z tej serii – aż do modelu PC-8, produkowały następnie firmy Sharp i Casio.

Ten pochodzący z 1983 roku, zasilany czterema paluszkami sprzęt pozwalał na uruchamianie programów, napisanych w BASIC-u. Jego poważną wadą był brak możliwości zapisania danych, które przepadały po wyłączeniu urządzenia.

Ważną i wyprzedzającą swoją epokę cechą tego sprzętu był opracowany przez Texas Instrument interfejs Hexbus – protoplasta USB (pamiętajmy, że był to rok 1982!). Hexbus umożliwiał podłączenie w czasie działania komputera różnych urządzeń peryferyjnych, jak drukarki, modemy, napęd kasetowy WaferTape, a także stacje dysków i zewnętrzne dyski twarde. Niestety, była to teoria, bo w praktyce większość urządzeń, korzystających z tego interfejsu pozostała na etapie prototypu.

Ciekawym meandrem ewolucji mobilnego sprzętu było urządzenie o nazwie Sord IS-11 z 1984 roku. Mobilność tego sprzętu również jest dyskusyjna – miał rozmiar kartki A4. Użytkownik miał do dyspozycji cztery programy zapisane w ROM-ie: arkusz kalkulacyjny, edytor tekstu oraz narzędzia do zarządzania plikami i komunikacji.

Uruchamianie dodatkowego oprogramowania odbywało się przez podpięcie odpowiedniego kartridża, a do zapisu danych służył magnetofon na mikrokasety.

Mobilne Atari to prawdopodobnie najbardziej znany, kieszonkowy komputer retro. Mniej znany jest za to fakt, że Atari Portfolio wcale nie jest dziełem firmy spod znaku góry Fuji. Komputer został opracowany w 1989 roku przez brytyjską firmę DIP Research, która początkowo sprzedawała go pod własną marką jako DIP Pocket PC. Atari po prostu kupiło od DIP Research gotowy produkt i zaczęło sprzedawać pod własną marką.

Komputer miał rozmiary 197×98×26 milimetrów, czyli – mniej więcej – dwóch pudełek na płyty CD albo kasety VHS i pracował pod kontrolą systemu operacyjnego DIP DOS, zbliżonego do MS DOS. Oferował wyświetlacz o rozdzielczości 240×64 pikseli i był zasilany przez 3 baterie AA, które wystarczały nawet na kilka tygodni pracy.

Co istotne, komputer miał możliwość dołączania różnych peryferiów – od modułów z interfejsami komunikacyjnymi, jak RS-232, poprzez dyski twarde czy napędy dyskietek, po moduł MIDI. Ciekawym rozwiązaniem były również karty pamięci o nazwie Memory Card. Miały wielkość karty kredytowej, pojemność do 128 kB, a ich pamięć była podtrzymywana dzięki baterii, którą należało wymienić co około 2 lata.

Ten miniaturowy komputer z 1990 roku pracował pod kontrolą systemu MS-DOS 3.3 i był przykładem nie tylko miniaturyzacji, ale także mistrzowskiego zarządzania energią. Choć był zasilany tylko przez dwie baterie AA, oferował nawet do 100 godzin pracy – było to możliwe m.in. dzięki niewidocznemu dla użytkownika przerywaniu pracy procesora pomiędzy naciśnięciami klawiszy.

Wartą uwagi funkcją tego sprzętu były dwa gniazda na karty PCMCIA, a także możliwość uśpienia komputera, pozwalając po ponownym włączeniu kontynuować pracę z uruchomionym ostatnio programem.

Producent (firma Poqet Computer Corporation została kupiona przez Fujitsu) zapewnił dostęp do szerokiej gamy akcesoriów, jak zasilana bateryjnie stacja dyskietek czy różne moduły, pozwalające na podłączenie m.in. drukarek, modemów czy zewnętrznych nośników danych.

Komputer powstał w 1991 roku jako efekt współpracy firm Hewlett Packard i Lotus, które postanowiły zaoferować klientom mobilną pracę z popularnym wówczas arkuszem kalkulacyjnym Lotus 1-2-3, który pełnił rolę killer app. Atutem była również klawiatura numeryczna.

Komputer był wówczas najmniejszym sprzętem, działającym pod kontrolą MS-DOS. Jako opcjonalny dodatek producent oferował zestaw Connectivity Pack, zawierający przewód i oprogramowanie, pozwalające na synchronizację i wymianę danych z biurkowymi pecetami.

Zasilany dwoma paluszkami komputer z 1992 roku pracował pod kontrolą systemu MS-DOS 5.0 i oferował pracę na niepodświetlanym ekranie LCD o rozdzielczości 640×200 pikseli.

W pamięci ROM umieszczono, poza systemem, także pakiet biurowy Microsoft Works. Zestaw preinstalowanego oprogramowania uzupełniał PIM, kalendarz, lista zadań, kalkulator, książka adresowa a także narzędzia do transferu plików. Po bokach urządzenia znalazło się miejsce na dwa sloty PCMCIA.

Możliwości komunikacyjne można było rozbudować poprzez moduły, zawierające m.in. modem albo gniazdo LAN.

Zapoczątkowana w 1998 roku modelem Jornada 820 seria kieszonkowych komputerów HP pracowała pod kontrolą Windowsa CE lub – opcjonalnie - Linuksa. Pierwsze urządzenie z tej serii wyróżniało się dość dużymi rozmiarami, jednak już od wypuszczonego na rynek w 1998 roku modelu Jornada 680 łączyła kieszonkowe gabaryty z dużymi możliwościami.

Komputer Jornada 680 oferował m.in. procesor Hitachi SH3 133 MHz, 16 MB RAM-u, wbudowany modem, kolorowy, dotykowy ekran, komunikację bezprzewodową (IrDA) i obsługę kart Compact Flash.

Japoński producent, Toshiba, wprowadził w 1996 roku na rynek najmniejszy i najlżejszy wówczas komputer, działający pod kontrolą zwykłego Windowsa 95 – model Libretto 20, który zapoczątkował oferowaną przez długie lata serię miniaturowych laptopów.

Wymiary tego sprzętu były nieco większe, niż Atari Portfolio (210×115×34 milimetry), a w obudowie znalazło się miejsce na 6,1-calowy wyświetlacz, procesor AMD 486 DX4 75 MHz, 8 MB RAM-u i twardy dysk o pojemności 270 MB. Seria coraz silniejszych, ale równie małych, jak pierwszy, komputerów Libretto była produkowana aż do połowy lat 2000.

Ostatni z serii miniaturowych laptopów Toshiby, Libretto U100, zadebiutował w 2005 roku, oferując – poza kompaktowymi wymiarami, moc procesora Intel Pentium M 1.2 GHz, do 1 GB RAM-u, dysk o pojemności 60 GB i zestaw portów typowy dla laptopów z tamtego okresu, a także czytnik linii papilarnych.

Niedługo później, w 2006 roku, sojusz Intela z Microsoftem zaowocował pojawieniem się nowej klasy sprzętu – UMPC, czyli ultra-mobile PC, którą wprowadzano na rynek pod nazwą kodową Project Origami.

Jej przedstawicielami były takie urządzenia, jak Samsung Q1 czy Wibrain B1, które – choć początkowo wzbudziły zainteresowanie, okazały się ślepym zaułkiem rozwoju sprzętu mobilnego. Nie odniosły wielkiego sukcesu, a ich produkcja została zakończona około 2010 roku wraz z ekspansją netbooków i rosnącą popularnością tabletów. Ale to już zupełnie inna historia.