9 faktów o smogu. Czym jest i dlaczego nas zabija?

Gdy smartfon brzęczy co chwilę z powodu alarmu smogowego, lepiej nie wychodzić z domu. Na zewnątrz czai się zło. Czym jest, skąd się wzięło i w jaki sposób nam szkodzi?

Smog (od ang. słów smoke – dym i fog – mgla) to nienaturalne zjawisko atmosferyczne, będące wynikiem wymieszania mgły z dymem i spalinami. Wchodzące w jego skład pyły i związki chemiczne są szkodliwe dla człowieka, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia i życia.

Poza mgłą, smog składa się z zawieszonych w powietrzu pyłów PM10 i PM2,5. Oznaczenia te odnoszą się do wielkości drobin pyłu. W przypadku PM10 mają one średnicę 10 mikrometrów. Pyły PM2,5 są jeszcze drobniejsze, a tym samym groźniejsze – wnikają nie tylko do oskrzeli, ale także do płuc i dalej do krwiobiegu.

W skład smogu wchodzą również związki chemiczne, jak tlenek siarki i tlenek azotu, a także wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), jak benzo(a)piren, emitowane podczas spalania węgla i innych paliw kopalnych, a także tworzyw sztucznych.

Nad problemem pochylili się polscy badacze, którzy efekty swojej pracy opublikowali w książce "Smog: konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza". Wbrew pozorom to nie choroby układu oddechowego są najpoważniejszym skutkiem zdrowotnym smogu, ale wszelkie powikłania związane z pracą układu krążenia, jak zawał czy niewydolność serca, a także udar mózgu.

Badania potwierdziły także inne konsekwencje smogu, skutkujące wzrostem umieralności, jak astma czy rak płuca, a także zaostrzenie wielu chorób przewlekłych układu oddechowego.

• Smog londyński – występuje głównie w chłodniejszych miesiącach. Jest następstwem zanieczyszczeń wynikających przede wszystkim ze spalania węgla.
• Smog typu Los Angeles, smog fotochemiczny – występuje w cieplejszej części roku w wyniku zanieczyszczeń wynikających z dużego ruchu ulicznego(https://gadzetomania.pl/5947,pociag-drogowy-sartre-pomyslnie-zaliczyl-testy-w-ruchu-ulicznym). Trujące substancje powstają m.in. na skutek reakcji spalin samochodowych ze światłem słonecznym.

Powstawanie smogu jest następstwem kilku czynników. Istotne jest tu położenie (kotliny), dobowy rozkład temperatur, a także bezwietrzna pogoda, występująca z reguły przy wyżowym układzie ciśnień. Kluczowym czynnikiem jest jednak źródło zanieczyszczeń. Obecnie są to m.in. gospodarstwa domowe, stosujące przestarzałe i nieefektywne systemy ogrzewania i paliwa niskiej jakości.

Gdyby sądzić po doniesieniach mediów, smog byłby problemem ostatnich lat. Nie jest to jednak prawdą. Po prostu od kilku lat media mocno eksploatują ten temat, więc – siłą rzeczy – może się wydawać, że problem przybiera ostatnio na sile. Nie znaczy to, że wcześniej nie występował – po prostu do nazwania tego zjawiska używano innych określeń, jak choćby zanieczyszczone powietrze.

Nie wiadomo. Wiele zależy od tego, jak będziemy go definiować i co konkretnie uznamy za smog. Zjawisko to jest charakterystyczne nie tylko dla ostatnich dziesięcioleci – występowało w XIX-wiecznych miastach, a jego początki są utożsamiane z rewolucją przemysłową i skokowym wzrostem ilości spalanych paliw kopalnych.

Według innych interpretacji początków smogu musimy szukać w średniowiecznej Anglii, gdzie wraz z wydobyciem i wykorzystaniem węgla pojawił się problem lokalnych zanieczyszczeń. Jego następstwem był pierwszy (powszechnie łamany) zakaz palenia węglem, wydany przez króla Edwarda I.

Jednym ze stereotypów związanych ze smogiem jest przekonanie, że odpowiedzialny za jego powstawanie jest przemysł. W rozwiniętych krajach nie jest to prawdą. Restrykcyjne normy wymusiły na tym sektorze gospodarki wdrożenie wielu programów, dzięki którym stereotypowe kominy fabryk stały się stosunkowo mało szkodliwe.

Jak wynika z danych Ministerstwa Środowiska, kluczowym źródłem smogu jest tzw. niska emisja - zanieczyszczenia pochodzące z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych. Od dużej fabryki znacznie istotniejszym zagrożeniem jest sąsiad, który w starym piecu pali płytami z meblościanki i tworzywami sztucznymi. Rocznie w domowych piecach znika nawet do 2 mln ton śmieci, które nigdy nie powinny zostać w ten sposób spalone.

O tym, jak poważny jest w Polsce problem zanieczyszczania powietrza, dobitnie świadczy niedawny ranking, opracowany przez Greenpeace. Wynika z niego, że aż 33 spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej znajduje się w Polsce.

Zanieczyszczenia powietrza w miastach ma bezpośrednie przełożenie na długość życia mieszkańców. O ile skracają życie każdego z nas? Wiele zależy od regionu świata i składu chemicznego smogu, jednak w Polsce żyjemy z jego powodu średnio o rok krócej. W praktyce przekłada się to na 40-45 tys. przedwczesnych zgonów. Dla porównania, w wypadkach komunikacyjnych ginie rocznie około 3 tys. Polaków.