Krzysztof Boruń i Andrzej Trepka: pisarze, którzy wymyślili nanotechologię i internet
Kosmiczna trylogia Krzysztofa Borunia i Andrzeja Trepki ukazała się w latach 1953-1959. Obok Trylogii Księżycowej to najsłynniejszy i najciekawszy, polski cykl powieściowy opowiadający o poszukiwaniu obcych cywilizacji.
Krzysztof Boruń urodził się w listopadzie 1923. Był żołnierzem Armii Krajowej i uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Jego książkowy debiut to „Zagubiona przyszłość” z 1953 roku, pierwszy tom kosmicznej trylogii napisanej wspólnie z Andrzejem Trepką, również żołnierzem podziemnym z czasów II wojny światowej.
Dla niego „Zagubiona przyszłość” również była debiutem – ale jako autora książek fantastyczno-naukowych.
Kosmiczna trylogia: „Zagubiona przyszłość”
„Zagubiona przyszłość” to historia mieszkańców sztucznego satelity Ziemi o nazwie Celestia, który w końcu XX wieku wyrywa się z Układu Słonecznego w kierunku Alfa Centauri.
Po wielu latach – akcja powieści rozgrywa się w 2407 roku – niewielkie społeczeństwo podzielone jest na kasty niewolników, robotników, techników, naukowców czy rządzących. Ci ostatni trzymają poddanych w niewiedzy dotyczącej tak przeszłości, jak i przyszłości.
Utrzymują również, iż Celestia to kolebka ludzkości dążącej do mitologicznego raju.
Przestrzegają przed diabłami i sieją propagandę. Nie są w stanie jednak utrzymać tajemnicy. Prawda powoli wychodzi na jaw, ale pomagają w tym ludzie podróżujący w statku kosmicznym, Astrobolidzie, który dogadania wolno pokonującą przestrzeń kosmiczną Celestię.
Kosmiczna trylogia: „Proxmia”
„Proxmia”, drugi tom cyklu, opowiada o pierwszym celu wyprawy Astrobolidu, który po 131 latach podróży spędzonej po części w hibernacji dociera do tytułowego układu Proxima Centauri.
Tu astronauci odkrywają ślady po zaawansowanej technicznie cywilizacji istot zwanych Urpianami. Wykorzystując ich zdobycze, ruszają ku Alfa Centauri.
Kosmiczna trylogia: „Kosmiczni bracia”
O spotkaniu ludzkości z obcymi opowiada ostatni tom cyklu, „Kosmiczni bracia”. Okazuje się, iż Urpianie to trzynożne, wielkogłowe istoty komunikujące się drogą radiową.
Różnice wyglądu, zwyczajów oraz sposobów komunikacji prowadzą do różnych nieporozumień. W końcu jednak ludzie porozumiewają się z obcymi, a jeden z nich powraca z nimi do Układu Słonecznego.
Okazuje się jednak, iż Ziemia padła ofiarą inwazji istot krzemoorganicznych – bakterii, którymi steruje inteligentna istotę. Walka jest niezwykle trudna i wiąże się z niszczeniem znacznych połaci terenu za pomocą bomb wodorowych. Od klęski ludzkość ratuje przybywający na Astrobolidzie Urpianin, który poświęca swe życie.
Niezwykłe wynalazki przyszłości
Autorzy kosmicznej trylogii opisali także koncepcję nanotechnologii, która dopiero w latach 60. stawiała pierwsze kroki, a jej zapowiedzią był artykuł Richarda Feynmana z 1960 roku.
Nieco wcześniej Boruń i Trepka pisali o uniwerproduktorach, wykorzystujących pierwiastki, z których składają się skały planetoidy:
Są to automaty produkcyjne wytwarzające dowolne urządzenia zgodnie z przekazanymi im planami. (…) zakres ich możliwości produkcyjnych jest niemal nieograniczony. Wykonują one pracę wielu dawniej odrębnych zakładów. Porównując ze strukturą wytwórczości w XX wieku, można by je nazwać miniaturowymi kombinatami. W ten sposób zespół ich może zastąpić w praktyce cały przemysł, oczywiście z tym zastrzeżeniem, że ilościowo zdolność produkcyjna jest niewielka, można powiedzieć – na potrzeby domowe.
Przewidywali też zapisywanie danych w kryształach – dziś uważa się wszak, że to przyszłość. Aktualnie trwają zaawansowane prace nad umieszczaniem w kryształach kwarcu nawet 360 terabajtów danych!
Jak wyobrażano sobie internet?
Choć Boruń i Trepka nie przewidzieli skutków komputeryzacji, to jednak doskonale zdawali sobie sprawę z tempa, w jakim rozwija się wiedza:
Tyle obecnie ukazuje się dzieł, że świat musiałby się zamienić w jedną wielką bibliotekę. Poza jakimiś specjalnymi, bibliofilskimi wydaniami, książki produkuje się dziś w formie taśm.
Rzeczone książki rozpowszechniane były drogą radiową, ale każdy mógł je pobrać i „wydrukować”. Czyż nie przywodzi to na myśl internetu?
Autorzy rozważają nawet takie kwestie jak sztuczne supermózgi połączone ze sobą lub z jakimś centrum, posiadające „kompendium całej wiedzy ludzkiej”. Również wizja medycyny jest bliska współczesnemu jej rozwojowi:
To wszystko dokonuje się wewnątrz organizmu za pomocą precyzyjnych narzędzi chirurgicznych, umieszczonych na końcach długich igieł, bez otwierania klatki piersiowej. Zresztą chirurg w ogóle nie dotyka tych narzędzi, lecz kieruje nimi z odległości. A wszystko widzi na specjalnym, plastycznym ekranie, tak jakby miał chorego pod ręką. Podobno lekarz może w ten sposób dokonywać operacji nawet na odległość setek kilometrów.
Pisarze przewidzieli rok 1989
Na 25 lat przed polską falą socjologicznej fantastyki naukowej, której przewodził Janusz Zajdel, Boruń i Trepka przedstawiają w „Zagubionej przyszłości” niezwykle sugestywny świat Celestii, której mieszkańcom doskwiera nędza, choroby oraz bezrobocie, a której rządzący gromadzą w skarbcach niezwykle cenny jod.
Autorzy pokazują potęgę koncernów wspierających różnych rządzących. Mamy tu murzynów-niewolników i członków Wysokich Rodów. Są brutalni policjanci, dysydenci i oportuniści. Jest zatajająca informacje władza i media pożywiające się sensacjami.
Mamy też „bananową młodzież”, strajki oraz spiskowców gromadzących broń. Nie należy też zapominać o wszechmocnej propagandzie.
W kontekście zmian ustrojowych w Polsce Boruń i Trepka wykazali się niezwykłymi umiejętnościami przewidywania, jak powinny wyglądać np. zmiany w policji:
Szczególnie znienawidzeni szpicle, brutale, łowcy łapówek (…) nie powinni wrócić do policji (…). Jednak wielu policjantów to ludzie karni, sprężyści, zdyscyplinowani, którzy jeśli znajdą się pod właściwym kierownictwem, będą z pełnym oddaniem pracować dla nowego rządu.
Polska fantastyka naukowa
Oczywiście pojawiło się mnóstwo innych polskich dzieł zaliczanych do literatury fantastyczno-naukowej. Wspomnieć wypada choćby o Antonim Lange, który w 1912 roku wydał zbiór opowiadań „W czwartym wymiarze”.
Przykłady można mnożyć, ale trudno wskazać bardziej wyraziste niż przedstawione w niniejszym cyklu.
