Co było na początku? Poznaj najstarsze przeglądarki internetowe

Jakie przeglądarki pojawiły się najwcześniej? Z pewnością nie jest to Chrome (2008), Firefox (2002), IE (1995) czy Opera (1994). Nie jest to nawet Netscape Navigator (1994). Poznaj pierwsze przeglądarki internetowe z początku lat 90. -  pionierskiej epoki, w której powstawała znana nam Sieć.

Przeglądarki CERN-u

Gdy Tim Berners-Lee, późniejszy twórca World Wide Web, rozpoczynał w 1980 roku pracę w CERN-ie, zauważył, że słabym punktem instytutu badawczego jest przepływ informacji. Znaczna rotacja oraz duża liczba zatrudnionych powodowały, że przydatne w pracy wiadomości często istniały jedynie w formie wiedzy w głowach pracowników.

Pierwsze próby zaradzenia temu problemowi, które podjął Tim czy raczej sir Timothy John Berners-Lee, sprowadzały się do opracowania komputerowej kartoteki powiązanych hipertekstowymi odnośnikami dokumentów. Projekt Enquire zyskiwał pozytywne oceny współpracowników Bernersa-Lee, jednak, jak twierdzi sam twórca, nikt z niego nie korzystał.

Gdy po kilku latach Berners-Lee powrócił do porzuconej idei, okazało się, że podobny pomysł – tworzenie dokumentów powiązanych odnośnikami – próbuje wdrożyć inny pracownik CERN-u Robert Cailliau.

Tim i Robert porozumieli się i opracowali wspólne rozwiązanie, które zyskało aprobatę CERN-u. Była to specyfikacja języka HTML oraz interpretująca go aplikacja, której nazwa – pisana łącznie – brzmiała: WorldWideWeb.

WorldWideWeb była zarówno przeglądarką, jak i edytorem. Największym problemem tego oprogramowania było przystosowanie tylko do jednej, egzotycznej platformy – systemu NeXTStep działającego na komputerach NeXT produkowanych przez ówczesną firmę Steve’a Jobsa.

Pracujący w CERN-ie matematyk-stażysta Nicola Pellow postanowił obejść te ograniczenia. Napisał aplikację, która wyświetlając dokumenty hipertekstowe, mogła działać w systemach UNIX i MS-DOS.

Erwise

Kolejna – po pionierskich przeglądarkach napisanych przez pracowników CERN-u -  aplikacja to dzieło czterech fińskich studentów. Napisana w 1991 roku i udostępniona rok później, była reklamowana jako pierwsza przeglądarka oferująca graficzny interfejs. Istotnym udogodnieniem była również możliwość wyszukiwania tekstu na stronach.

Recenzję przeglądarki napisał sam Berners-Lee, który podkreślał, że program obsługuje różne czcionki, podkreśla hiperlinki i obsługuje wiele okien. Jak stwierdził twórca WWW:

Erwise wygląda bardzo elegancko.

Dlaczego ta obiecująca aplikacja nie zdobyła popularności? Jak twierdzą jej autorzy, nie byli w stanie wykorzystać biznesowo potencjału przeglądarki z powodu problemów gospodarczych trapiących wówczas Finlandię. Z perspektywy czasu ocenił to jeden z twórców przeglądarki:

W kwietniu 1992 roku programista z Uniwersytetu Kalifornijskiego Pei-Yuan Wei napisał w oparciu o język VIOLA (Visually Interactive Object-oriented Language and Application) aplikację ViolaWWW.

Wydaje się, że inspiracją dla niego był znany z komputerów Apple’a program HyperCard pozwalający użytkownikowi na tworzenie sformatowanych tekstów zawierających hiperlinki, jednak Pei-Yuan Wei stwierdził, że nie korzystał wówczas z produktów Apple’a, ale miał dostęp do instrukcji programu HyperCard i wzorował się na jego wyglądzie.

Przeglądarka ViolaWWW wprowadziła wiele innowacji znanych z aplikacji używanych współcześnie. Obsługiwała skrypty, obiekty zbliżone do późniejszych ramek, jak również formatowanie tekstu za pomocą prekursorów współczesnych arkuszy stylów.

Mimo swoich ogromnych, jak na rok powstania, możliwości i polecania przez CERN ViolaWWW nie odniosła sukcesu, do czego przyczynił się brak wersji działającej na PC.

Midas i Samba

We wrześniu 1991 roku fizyk Paul Kunz z Uniwersytetu Stanforda odwiedził CERN. Choć powód wizyty związany był zapewne z badaniami naukowymi, okazało się, że Kunz wrócił z CERNU przede wszystkim z gotowym rozwiązaniem problemu udostępniania baz danych i uruchomił pierwszy na kontynencie amerykańskim serwer WWW.

W 1992 roku jeden z zatrudnionych w Stanfordzie fizyków Tony Johnson napisał aplikację Midas – graficzną przeglądarkę początkowo adresowaną do innych, współpracujących z nim fizyków. Unikalną cechą aplikacji była obsługa postscriptu przydatna w sytuacji, gdy trzeba było wyświetlić skomplikowane wzory.

Równolegle do prac Johnsona dwóch pracowników CERN-u, znani z opisanych wyżej aplikacji Nicola Pellow i Robert Cailliau, opracowało pierwszą przeglądarkę internetową dla komputerów Macintosh o nazwie Samba. Prace nad nią postępowały jednak dość opornie, nad czym w jednym ze swoich komentarzy ubolewał Tim Berners-Lee.

Tim stwierdził, że Samba była próbą przeniesienia oryginalnej, stworzonej przez niego przeglądarki WWW na platformę Mac. Niestety, zanim zdołała zdobyć popularność, została zdeklasowana przez inną aplikację – Mosaic.

Mosaic

Przeglądarka powstała w National Center for Supercomputing Applications (NCSA) w Illinois, gdzie pracowała zajmująca się grafiką komputerową i morfingiem dr Ping Fu, której umiejętności zostały wykorzystane m.in. w filmie "Terminator 2". Jej asystentem został Marc Andreessen.

Początkowo Marc nie miał pojęcia, czym jest przeglądarka internetowa, jednak szybko nadrobił braki, poznając wczesne przeglądarki CERN-u i ViolaWWW. Przełom nastąpił, gdy Marc zobaczył aplikację Midas, która zrobiła na nim bardzo duże wrażenie.

Inspirowani przez poprzedników Marc oraz zatrudniony w NCSA Eric Bina postanowili napisać własną przeglądarkę. Efektem ich pracy był Mosaic. Aplikacja obsługiwała klipy wideo, dźwięki, formularze, zakładki i historię przeglądania. Pozwalała na wyświetlanie grafiki bezpośrednio na stronie WWW, a nie – jak dotychczas – w wyskakującym okienku.

Twórcy przeglądarki przyłożyli się do jej jakości i wsparcia dla użytkowników. Z entuzjazmem pisał o tym Tim Berners-Lee:

Mosaic jest bardzo prosty w instalacji, a oni zapewniają wsparcie, usuwając niezależnie od pory dnia przesłane mailami błędy. Gdy wyślesz im zgłoszenie mailem, po dwóch godzinach odpisują, że błąd jest już usunięty.

Kolejną – być może największą – zaletą aplikacji była jej wieloplatformowość – działała na Macintoshach i PC.  Przeglądarka, choć bazowała na rozwiązaniach, które wprowadziły ViolaWWW i Erwise, była prosta w obsłudze i dostępna nie tylko dla specjalistów, ale przede wszystkim dla szerokiego grona użytkowników.

Znaczenie tej przeglądarki trafnie opisał Robert Cailliau:

Przeglądarka Mosaic nie była jedyną innowacją, jaka pojawiła się w tamtym czasie. Student Uniwersytetu w Kansas Lou Montulli przystosował przeglądarkę hipertekstu do obsługi WWW. Choć aplikacja pracowała wyłącznie w trybie tekstowym, uczelniany projekt zyskał spore uznanie – przeglądarka Lynx używana jest do dzisiaj.

Odrębnym projektem, który zdobył krótkotrwałą popularność, była przeglądarka Cello. W przeciwieństwie do pozostałych aplikacji z tego okresu powstała nie na uczelni technicznej, ale w szkole prawniczej, odpowiadając na potrzeby studentów korzystających zazwyczaj z Windowsa 3.1. W krótkim okresie popularności przeglądarki jej twórcy z dumą donosili, że aplikacja jest pobierana aż 500 razy dziennie.

Netscape Mosaic

Sześć miesięcy później – 13 października 1994 roku – działający w Mountain View w Kalifornii zespół Marca Andreessena wydał przeglądarkę Netscape Mosaic. Twórcy aplikacji wspominają moment, gdy umieścili ją na publicznym serwerze FTP:

Przez 5 minut siedzieliśmy, czekając, ale nic się nie działo. I nagle ktoś pobrał po raz pierwszy. To był facet z Japonii. Przysięgam, chcieliśmy wysłać mu koszulkę.

Era nowoczesnego, szeroko dostępnego Internetu zaczęła się.

Źródło: Ars Technica