Ultima Ratio Regum [cz.1]

Taką maksymę (tłum. Ostatni argument królów) grawerowano na lufach armat za panowania Ludwika XIV. Świadczy to o roli, jaką odgrywała artyleria już w XVII w. Właśnie artyleria, uściślając: artyleria lufowa, będzie tematem kilku artykułów, w których przedstawimy Wam subiektywnie najciekawsze konstrukcje z historii jej rozwoju.

Ultima Ratio Regum [cz.1]RML 17.72 \ kpt. Lawrence Dalli
Adam Maciejewski
SKOMENTUJ

Taką maksymę (tłum. Ostatni argument królów) grawerowano na lufach armat za panowania Ludwika XIV. Świadczy to o roli, jaką odgrywała artyleria już w XVII w. Właśnie artyleria, uściślając: artyleria lufowa, będzie tematem kilku artykułów, w których przedstawimy Wam subiektywnie najciekawsze konstrukcje z historii jej rozwoju.

Wynalazkiem, który najmocniej wpłynął na cywilizację europejską, był druk. W cieniu czcionki Gutenberga pozostaje inne, starsze odkrycie, czyli proch. Ta ciemna, sypka substancja na zawsze odmieniła sposób prowadzenia wojny i dała początek broni palnej. Znana już w Chinach, w Europie pojawiła się pod koniec XIII w., kiedy zakonnik Berthold Schwarz stworzył czarny proch strzelniczy, mieszając 75% saletry, 15% węgla drzewnego i 10% siarki. Współczesny proch bezdymny pojawił się dopiero w 2. poł. XIX w.

ultima ratio regum
ultima ratio regum

Od średniowiecznych hakownic po najnowszą amunicję V-LAP, rozwój artylerii był kompromisem między kalibrem (siłą niszczącą) a donośnością. Przez wieki starano łączyć się obie te cechy w konstrukcjach artyleryjskich. Oto przegląd tych największych, co nie znaczy, że zawsze udanych.

Początki

Pumhart von Steyr
Pumhart von Steyr

Pumhart von Steyr, największa bombarda wykonana z kutego żelaza. Masa: 8 ton. Potrzebowała 15 kg prochu, aby wystrzelić 690 kg kulę kalibru 820 mm na odległość 600 m. Wynik na kolana nie rzuca. Ale Habsburgowie, z polecenia których ją wykonano, pewnie byli z niej dumni.

Faule Grete
Faule Grete

Faule Grete, czyli Leniwa Greta. Nie imponuje rozmiarami, ale okazała się skuteczna. Wykonana techniką odlewniczą w 1409 r. dla Krzyżaków. Koszt był spory, historycy szacują go na ok. 1160 wołów, czyli 145 kg czystego srebra wg cen w Królestwie Polskim. Przy masie 4,6 t strzelała 520 mm kulami o wadze 170 kg. Od Krzyżaków pożyczył ją elektor brandenburski Fryderyk I do walki z rywalami, co widać na powyższej rycinie. Walki te trwały 3 tygodnie, a odniesione zwycięstwo było dla Fryderyka I fundamentem do założenia dynastii Hohenzollern. Miało to fatalne skutki dla historii Polski.

Działo Dardanelskie \ muzeum The Royal Armouries
Działo Dardanelskie \ muzeum The Royal Armouries

Działo Dardanelskie, zwane też Wielką Turecką Bombardą, odlane z brązu 1464 r. w Imperium Osmańskim. Ta oblężnicza bombarda o masie 18,6 t i kal. 650 mm (średnica kul była o 30 mm mniejsza) miała 2-częściową, skręcaną do transportu lufę. Tego typu konstrukcje były w służbie od oblężenia Konstantynopola w 1453 r. aż po operację dardanelską w 1807 r., w czasie wojny brytyjsko-tureckiej. Wtedy bombarda ta strzelała po raz ostatni, kosztując Royal Navy 28 poległych.

Car Puszka \ TIME
Car Puszka \ TIME

Największa bombarda, określana też armatą - Car Puszka (ros. armata). Odlana z brązu w 1586 z rozkazu cara Fiodora I Rurykowicza była raczej dowodem megalomanii władcy niż użyteczną bronią. Wbrew obiegowym opiniom mogła strzelać, co potwierdziły próbki pobrane z jej lufy. Jej kaliber to imponujące 890 mm przy masie ponad 39 ton. Nie zachowała się żadna z 800-kilogramowych kamiennych kul. Prawie 2-tonowe, żeliwne, wyłożone przed armatą, odlano w XIX w. i są za ciężkie, aby nimi strzelać.

U progu nowoczesności

Moździerz Malleta \ Philip Halling
Moździerz Malleta \ Philip Halling

Moździerz Malleta. Broń oblężnicza skonstruowana w 1857 przez Anglika Roberta Malleta na potrzeby wojny krymskiej. Powstały tylko 2 egzemplarze (4300 ówczesnych funtów sztuka). Moździerz o masie 43 t i kalibrze 910 mm strzelał 1-/1,3-tonowymi pociskami na ok. 2,5 km. Testy, podczas których wystrzelono 19 granatów z szybkostrzelnością 4 strzałów/godz., skończyły się zniszczeniem obu moździerzy. I to był koniec tej imponującej konstrukcji.

RML 17.72 \ kpt. Lawrence Dalli
RML 17.72 \ kpt. Lawrence Dalli

RML 17.72 inch gun (także 100-tonówka od masy) kal. 17,72 cala (450 mm) – stąd angielska nazwa – skonstruowana w Elswick Ordnance Company dla Royal Navy. Odrzucona jednak jako zbyt ciężka. Elswick Ordnance sprzedała ją włoskiej Regia Marina w 1874 r. dla pancerników Duilio i Mandolo, czyniąc je tym samym najpotężniejszymi okrętami w swojej klasie. Rząd brytyjski uznał, że zagrożona jest „brytyjskość” Malty. I tak w te armaty uzbrojono baterie nabrzeżne Malty i Gibraltaru. W latach 1870. była to skuteczna broń. Strzelała 3 typami pocisków (ppanc., burzący, szrapnel) o masie 910 kg z szybkostrzelnością 1 strzału co 4 minuty, maksymalnie na odległość 6 km. Pocisk ppanc. przebijał 530 mm stali z 1,8 km. Rozwój artylerii sprawił, że już na początku XX w. konstrukcje te były przestarzałe.

c.d.n

Zapraszamy na drugą oraz trzecią część cyklu Ultima Ratio Regum!

Wybrane dla Ciebie

Lewitujące pociągi. Czy to przyszłość kolei w Polsce?
Lewitujące pociągi. Czy to przyszłość kolei w Polsce?
"Książeczki" z PRL-u. Jeśli je masz możesz sporo zarobić
"Książeczki" z PRL-u. Jeśli je masz możesz sporo zarobić
Masz konto w Santanderze? Ważna informacja dla klientów
Masz konto w Santanderze? Ważna informacja dla klientów
"Cmentarz pociągów Czerwonej Gwiazdy". Tajemnicze maszyny z czasów ll wojny światowej
"Cmentarz pociągów Czerwonej Gwiazdy". Tajemnicze maszyny z czasów ll wojny światowej
Polscy archeolodzy odkryli cmentarzysko w Peru. Mrozi krew w żyłach
Polscy archeolodzy odkryli cmentarzysko w Peru. Mrozi krew w żyłach
Ograniczenie globalnego ocieplenia nie wystarczy. Poziom wód i tak się podniesie
Ograniczenie globalnego ocieplenia nie wystarczy. Poziom wód i tak się podniesie
Planeta Wenus nadal kryje w sobie życie? NASA ma nowe dowody
Planeta Wenus nadal kryje w sobie życie? NASA ma nowe dowody
Google I/O 2025 już za moment. Jak śledzić najważniejsze ogłoszenia na żywo?
Google I/O 2025 już za moment. Jak śledzić najważniejsze ogłoszenia na żywo?
Odkryto tajemniczą kulę w kosmosie. To mogła być wcześniej potężna supernowa
Odkryto tajemniczą kulę w kosmosie. To mogła być wcześniej potężna supernowa
Najstarsze ślady gada. Australijskie odkrycie zmienia nasze spojrzenie na ewolucję
Najstarsze ślady gada. Australijskie odkrycie zmienia nasze spojrzenie na ewolucję
AI odkrywa niezwykłe formacje. Czy są kosmiczne bąble?
AI odkrywa niezwykłe formacje. Czy są kosmiczne bąble?
Tak uratujesz spuchnięte panele. Wystarczy kilka sekund
Tak uratujesz spuchnięte panele. Wystarczy kilka sekund