F‑35 dla Polski. To najnowocześniejszy samolot wojskowy świata

Projektanci F-35 założyli powstanie trzech wersji samolotu. Każda z nich była przeznaczona dla innego rodzaju sił zbrojnych – sił powietrznych, marynarki i piechoty morskiej. Każdy z nich miał inne, specyficzne wymagania.

Wersja dla sił powietrznych charakteryzuje się najbardziej klasycznymi rozwiązaniami. Samolot startuje i ląduje w konwencjonalny sposób, na długim pasie startowym.

To właśnie samoloty tej wersji (z ewentualnymi przeróbkami) są zamawiane przez większość użytkowników F-35. Polska także wybrała ten wariant. Wersją F-35A jest również F-35I, skonfigurowany zgodnie z wymaganiami Izraela.

To wersja dla korpusu piechoty morskiej, o zdolności do krótkiego startu i pionowego lądowania. Jest to możliwe dzięki umieszczonym za kabiną pilota dwóm wentylatorom, pozwalającym na zawis samolotu i ruchomej dyszy silnika ze zmiennym wektorem ciągu.

Obecność wentylatorów sprawia, że ta wersja ma mniejszy zapas paliwa i nieco mniejsze wewnętrzne komory na uzbrojenie. Poza Marines samoloty tej wersji trafią do Wielkiej Brytanii, Australii i Włoch. F-35B to jedyny samolot o takich właściwościach na świecie, który potrafi osiągnąć prędkość ponaddźwiękową.

Samoloty w tej wersji to maszyny pokładowe, przeznaczone do operowania z lotniskowców. Mają znacznie większe skrzydła, które można składać, oszczędzając tym samym miejsce w hangarze.

Samoloty pokładowe mają również wzmocnione podwozie i hak, pozwalający podczas lądowania na zaczepienia o liny hamujące.

F-35 jest pierwszym amerykańskim samolotem bojowym, zaprojektowanym według wymogów, opracowanych po zakończeniu Zimnej Wojny. Prace koncepcyjne zaczęły się w 1993 roku (choć np. studia nad następcą samolotów Harrier rozpoczęto jeszcze wcześniej, w latach 80.).

W 1996 roku do konkursu dopuszczono dwie eksperymentalne maszyny, opracowane przez koncerny Lockheed i Boeing - odpowiednio X-35 i X-32. W 2001 roku konkurs rozstrzygnięto - zwyciężył X-35. Pierwsza seryjny F-35A wzbił się w powietrze w 2006 roku.

Program Joint Strike Fighter (JSF) miał wyłonić przyszłościową maszynę, która zastąpi kilka typów samolotów. Do konkursu stanęło dwóch rywali. Poza zwycięskim X-35 (późniejszy F-35) uczestniczył w nim zaprojektowany przez Boeinga X-32.

Atutem maszyny Boeinga były lepsze właściwości stealth, jednak za decydujące uznano zalety jego konkurenta: większe możliwości napędu, lepszą sterowność przy niższych prędkościach, a także większy promień działania. Przegrana Boeinga oznaczała całkowitą rezygnację z X-32 - wyprodukowano tylko dwa prototypy, użyte do testów.

Udany oblot samolotu nie oznacza, że od tego momentu jest on gotowy do działania. W przypadku F-35A czas pomiędzy oblotem a zdolnością do udziału w misjach bojowych sięgnął 10 lat. Samolot oblatano w 2006, a wstępną gotowość operacyjną uzyskał w 2016 roku.

Problemem typowym dla nowatorskich konstrukcji są także różnego rodzaju usterki. W przypadku F-35 są one bardzo liczne (liczone w setkach) i dotyczą m.in. tak fundamentalnych kwestii, jak skoki ciśnienia w kabinie, błędne wskazania sprawności silnika czy nawet brak możliwości celnego strzelania z działka pokładowego. Wspominając o problemach trzeba jednak pamiętać, że są one z czasem usuwane, a konstrukcja dopracowywana. Często jest to jednak proces trwający wiele lat.

Podawane przez media informacje o cenie samolotu są mało precyzyjne. Nawet, jeśli dotyczą tylko jednej, najliczniej produkowanej wersji F-35A. Wynika to z faktu, że cena jednostkowa samolotu zmienia się wraz z postępami produkcji - maleje wraz z rosnącą liczbą wyprodukowanych maszyn.

Zmiany ceny dotyczą kolejnych serii produkcyjnych. O ile 11. seria produkcyjna kosztowała ok. 89 mln dol. za egzemplarz, w serii 14. cena spada do 78 mln. Docelowo - przy założeniu, że zostaną wyprodukowane wszystkie zamówione obecnie samoloty - koszt F-35A ma spaść do 71 mln za egzemplarz.

Ceny są zróżnicowane nie tylko z powodu negocjacji, związanych np. z offsetem, ale także z powodu różnego zaangażowania odbiorców w powstawanie F-35. Niektóre państwa, jak m.in. Wielka Brytania, od początku współfinansowały rozwój samolotu. Inne - jak Polska - po prostu kupują gotowy produkt jako odbiorcy eksportowi.

Pełna nazwa samolotu to F-35 Lightning II. Dwójka na końcu była konieczna, ponieważ nazwa Lightning była już wcześniej używana. Nosił ją produkowany w czasie II wojny światowej Lockheed P-38 Lightning.

Była to maszyna myśliwska dalekiego zasięgu, wyróżniająca się dwukadłubową konstrukcją. Będąc najcięższym z amerykańskich myśliwców Lightning przeszedł do historii jako samolot, na którym Amerykanie odnieśli więcej zwycięstw powietrznych, niż na jakimkolwiek innym myśliwcu tamtej epoki.

W Polsce F-35 zastąpią przestarzałe Su-22, określane jako samoloty myśliwsko-bombowe. Używane obecnie przez polskie lotnictwo Su-22 mają minimalną wartość bojową. Pozostają w służbie w celu - jak oficjalnie informuje MON - "zachowania wykwalifikowanego personelu latającego eskadr lotniczych oraz technicznego".

W Stanach zjednoczonych F-35 (wszystkich wersji) mają odesłać na emeryturę takie maszyny, jak F-16, A-10, AV-8B Harrier II, a także starsze wersje F/A-18 Hornet.