F-35 dla Polski. To najnowocześniejszy samolot wojskowy świata

Polska kupiła 32 samoloty F-35. To najnowocześniejsze samoloty świata, seryjnie produkowane maszyny 5. generacji. Co warto o nich wiedzieć?

F-35 dla Polski. To najnowocześniejszy samolot wojskowy świataF-35. 32 takie samoloty zamierza kupić Polska
Źródło zdjęć: © domena publiczna
Łukasz Michalik
32

F-35 to trzy różne samoloty

Wszystkie wersje F-35 w locie. Od lewej: F-35A, F-35B i F-35C
Wszystkie wersje F-35 w locie. Od lewej: F-35A, F-35B i F-35C © domena publiczna

Projektanci F-35 założyli powstanie trzech wersji samolotu. Każda z nich była przeznaczona dla innego rodzaju sił zbrojnych – sił powietrznych, marynarki i piechoty morskiej. Każdy z nich miał inne, specyficzne wymagania.

F-35A

Amerykańskie F-35A
Amerykańskie F-35A © U.S. Air Force

Wersja dla sił powietrznych charakteryzuje się najbardziej klasycznymi rozwiązaniami. Samolot startuje i ląduje w konwencjonalny sposób, na długim pasie startowym.

F-35I Adir - wersja zamówiona przez Izrael
F-35I Adir - wersja zamówiona przez Izrael © Israeli Air Force, Lic. CC BYSA 4.0

To właśnie samoloty tej wersji (z ewentualnymi przeróbkami) są zamawiane przez większość użytkowników F-35. Polska także wybrała ten wariant. Wersją F-35A jest również F-35I, skonfigurowany zgodnie z wymaganiami Izraela.

F-35B

F-35B w zawisie. Widoczna otwarta pokrywa wentylatora, odpowiedzialnego za pionowy start i lądowanie
F-35B w zawisie. Widoczna otwarta pokrywa wentylatora, odpowiedzialnego za pionowy start i lądowanie © YouTube/Lockheed Martin

To wersja dla korpusu piechoty morskiej, o zdolności do krótkiego startu i pionowego lądowania. Jest to możliwe dzięki umieszczonym za kabiną pilota dwóm wentylatorom, pozwalającym na zawis samolotu i ruchomej dyszy silnika ze zmiennym wektorem ciągu.

Zespół napędowy F-35B. Od lewej - dysza ze zmiennym wektorem ciągu. Pośrodku silnik, a z prawej strony pionowy tunel z dwoma przeciwbieżnymi wentylatorami
Zespół napędowy F-35B. Od lewej - dysza ze zmiennym wektorem ciągu. Pośrodku silnik, a z prawej strony pionowy tunel z dwoma przeciwbieżnymi wentylatorami © Wikimedia Commons, Duch.seb, Lic. CC BYSA 3.0

Obecność wentylatorów sprawia, że ta wersja ma mniejszy zapas paliwa i nieco mniejsze wewnętrzne komory na uzbrojenie. Poza Marines samoloty tej wersji trafią do Wielkiej Brytanii, Australii i Włoch. F-35B to jedyny samolot o takich właściwościach na świecie, który potrafi osiągnąć prędkość ponaddźwiękową.

F-35C

F-35C na pokładzie lotniskowca
F-35C na pokładzie lotniskowca © Lockheed Martin

Samoloty w tej wersji to maszyny pokładowe, przeznaczone do operowania z lotniskowców. Mają znacznie większe skrzydła, które można składać, oszczędzając tym samym miejsce w hangarze.

F-35C w locie. Widoczne większe niż w pozostałych wersjach skrzydła
F-35C w locie. Widoczne większe niż w pozostałych wersjach skrzydła © US Naval Institute

Samoloty pokładowe mają również wzmocnione podwozie i hak, pozwalający podczas lądowania na zaczepienia o liny hamujące.

Od pomysłu do produkcji

X-35
X-35 © domena publiczna

F-35 jest pierwszym amerykańskim samolotem bojowym, zaprojektowanym według wymogów, opracowanych po zakończeniu Zimnej Wojny. Prace koncepcyjne zaczęły się w 1993 roku (choć np. studia nad następcą samolotów Harrier rozpoczęto jeszcze wcześniej, w latach 80.).

W 1996 roku do konkursu dopuszczono dwie eksperymentalne maszyny, opracowane przez koncerny Lockheed i Boeing - odpowiednio X-35 i X-32. W 2001 roku konkurs rozstrzygnięto - zwyciężył X-35. Pierwsza seryjny F-35A wzbił się w powietrze w 2006 roku.

Zapomniany konkurent - X-32

X-32
X-32 © domena publiczna

Program Joint Strike Fighter (JSF) miał wyłonić przyszłościową maszynę, która zastąpi kilka typów samolotów. Do konkursu stanęło dwóch rywali. Poza zwycięskim X-35 (późniejszy F-35) uczestniczył w nim zaprojektowany przez Boeinga X-32.

Konkurencyjne projekty. Z lewej X-32, z prawej X-35
Konkurencyjne projekty. Z lewej X-32, z prawej X-35 © Boeing

Atutem maszyny Boeinga były lepsze właściwości stealth, jednak za decydujące uznano zalety jego konkurenta: większe możliwości napędu, lepszą sterowność przy niższych prędkościach, a także większy promień działania. Przegrana Boeinga oznaczała całkowitą rezygnację z X-32 - wyprodukowano tylko dwa prototypy, użyte do testów.

10 lat przygotowań

Powietrzne tankowanie F-35. Na zdjęciu widoczne stanowisko operatora w latającej cysternie KC-10 Extender
Powietrzne tankowanie F-35. Na zdjęciu widoczne stanowisko operatora w latającej cysternie KC-10 Extender © U.S. Air Force

Udany oblot samolotu nie oznacza, że od tego momentu jest on gotowy do działania. W przypadku F-35A czas pomiędzy oblotem a zdolnością do udziału w misjach bojowych sięgnął 10 lat. Samolot oblatano w 2006, a wstępną gotowość operacyjną uzyskał w 2016 roku.

Problemem typowym dla nowatorskich konstrukcji są także różnego rodzaju usterki. W przypadku F-35 są one bardzo liczne (liczone w setkach) i dotyczą m.in. tak fundamentalnych kwestii, jak skoki ciśnienia w kabinie, błędne wskazania sprawności silnika czy nawet brak możliwości celnego strzelania z działka pokładowego. Wspominając o problemach trzeba jednak pamiętać, że są one z czasem usuwane, a konstrukcja dopracowywana. Często jest to jednak proces trwający wiele lat.

Zmienna cena samolotu

Linia montażowa F-35
Linia montażowa F-35 © US Naval Institute

Podawane przez media informacje o cenie samolotu są mało precyzyjne. Nawet, jeśli dotyczą tylko jednej, najliczniej produkowanej wersji F-35A. Wynika to z faktu, że cena jednostkowa samolotu zmienia się wraz z postępami produkcji - maleje wraz z rosnącą liczbą wyprodukowanych maszyn.

Zmiany ceny dotyczą kolejnych serii produkcyjnych. O ile 11. seria produkcyjna kosztowała ok. 89 mln dol. za egzemplarz, w serii 14. cena spada do 78 mln. Docelowo - przy założeniu, że zostaną wyprodukowane wszystkie zamówione obecnie samoloty - koszt F-35A ma spaść do 71 mln za egzemplarz.

Ceny są zróżnicowane nie tylko z powodu negocjacji, związanych np. z offsetem, ale także z powodu różnego zaangażowania odbiorców w powstawanie F-35. Niektóre państwa, jak m.in. Wielka Brytania, od początku współfinansowały rozwój samolotu. Inne - jak Polska - po prostu kupują gotowy produkt jako odbiorcy eksportowi.

Dlaczego Lightning II?

Lockheed P-38 Lightning
Lockheed P-38 Lightning © Lockheed Martin

Pełna nazwa samolotu to F-35 Lightning II. Dwójka na końcu była konieczna, ponieważ nazwa Lightning była już wcześniej używana. Nosił ją produkowany w czasie II wojny światowej Lockheed P-38 Lightning.

Była to maszyna myśliwska dalekiego zasięgu, wyróżniająca się dwukadłubową konstrukcją. Będąc najcięższym z amerykańskich myśliwców Lightning przeszedł do historii jako samolot, na którym Amerykanie odnieśli więcej zwycięstw powietrznych, niż na jakimkolwiek innym myśliwcu tamtej epoki.

Jakie samoloty zastąpi F-35?

Polski Su-22UM-3K
Polski Su-22UM-3K © domena publiczna

W Polsce F-35 zastąpią przestarzałe Su-22, określane jako samoloty myśliwsko-bombowe. Używane obecnie przez polskie lotnictwo Su-22 mają minimalną wartość bojową. Pozostają w służbie w celu - jak oficjalnie informuje MON - "zachowania wykwalifikowanego personelu latającego eskadr lotniczych oraz technicznego".

W Stanach zjednoczonych F-35 (wszystkich wersji) mają odesłać na emeryturę takie maszyny, jak F-16, A-10, AV-8B Harrier II, a także starsze wersje F/A-18 Hornet.

Źródło artykułu: WP Gadżetomania

Wybrane dla Ciebie

Jak rozpoznać lustra weneckie w hotelu? Kilka prostych sposobów
Jak rozpoznać lustra weneckie w hotelu? Kilka prostych sposobów
Lewitujące pociągi. Czy to przyszłość kolei w Polsce?
Lewitujące pociągi. Czy to przyszłość kolei w Polsce?
"Książeczki" z PRL-u. Jeśli je masz możesz sporo zarobić
"Książeczki" z PRL-u. Jeśli je masz możesz sporo zarobić
Masz konto w Santanderze? Ważna informacja dla klientów
Masz konto w Santanderze? Ważna informacja dla klientów
"Cmentarz pociągów Czerwonej Gwiazdy". Tajemnicze maszyny z czasów ll wojny światowej
"Cmentarz pociągów Czerwonej Gwiazdy". Tajemnicze maszyny z czasów ll wojny światowej
Polscy archeolodzy odkryli cmentarzysko w Peru. Mrozi krew w żyłach
Polscy archeolodzy odkryli cmentarzysko w Peru. Mrozi krew w żyłach
Ograniczenie globalnego ocieplenia nie wystarczy. Poziom wód i tak się podniesie
Ograniczenie globalnego ocieplenia nie wystarczy. Poziom wód i tak się podniesie
Planeta Wenus nadal kryje w sobie życie? NASA ma nowe dowody
Planeta Wenus nadal kryje w sobie życie? NASA ma nowe dowody
Google I/O 2025 już za moment. Jak śledzić najważniejsze ogłoszenia na żywo?
Google I/O 2025 już za moment. Jak śledzić najważniejsze ogłoszenia na żywo?
Odkryto tajemniczą kulę w kosmosie. To mogła być wcześniej potężna supernowa
Odkryto tajemniczą kulę w kosmosie. To mogła być wcześniej potężna supernowa
Najstarsze ślady gada. Australijskie odkrycie zmienia nasze spojrzenie na ewolucję
Najstarsze ślady gada. Australijskie odkrycie zmienia nasze spojrzenie na ewolucję
AI odkrywa niezwykłe formacje. Czy są kosmiczne bąble?
AI odkrywa niezwykłe formacje. Czy są kosmiczne bąble?