Karty graficzne w laptopie - (krótki) przegląd układów mobilnych [A.D. 2012]

Oczywiście w praktyce żadna gra naprawdę robiąca użytek z DX10 nie będzie działać płynnie, ale mniej wymagające tytuły, jak DiRT 2 czy The Sims 3 działają w rozdzielczości 1366 x 768 pikseli, nawet na ustawieniach wyższych niż minimalne. A właśnie panele HD są najczęściej montowane w notebookach z tego (i nie tylko) przedziału cenowego. Nie brakuje też maszyn z dedykowanymi GPU na pokładzie.

W najtańszych laptopach z CPU Intela są to najczęściej low-endowe karty graficze z logo AMD lub Nvidia. Do najpopularniejszych należą chipy Radeon HD 6470M i HD 7470M, HD 6490M oraz GeForce 410M, GT 420M, GT 520M i 610M. Zdecydowanie najwydajniejsza z nich to GeForce GT 420M z 96 rdzeniami CUDA i pamięcią GDDR3. Jest ona montowana np. w Acerze Aspire 5742ZG, którego obecnie trudno dostać.

Oprócz wsparcia dla DirectX11 (architektura Fermi) oferuje ona osiągi wystarczające do uruchomienia większości co nowszych gier, choć przy najbardziej wymagających (np. Metro 2033) niezbędna jest redukcja ustawień graficznych i/lub rozdzielczości, niekiedy do minimum. Zdecydowanie łatwiej kupić laptop z GeForce GT 520M lub 610M. Są to praktycznie identyczne GPU.

Różnice między nimi sprowadzają się do nazwy i taktowań - 610M ma zazwyczaj wyższe zegary, a co za tym idzie nieco lepsze osiągi. W obu przypadkach są to 40-nm chipy Fermi z 48 rdzeniami CUDA, komunikujące się z VRAM (typu DDR3) za pomocą 64-bitowych magistral. Nie ma zatem co sugerować się ilością pamięci, bowiem i tak wąskim gardłem będzie szyna, drastycznie ograniczająca przepustowość.

Ich osiągi są wystarczające do uruchomienia sporej liczby tytułów (np. DiRT2, NFS: Shift, CoD: MW) w rozdzielczości HD z ustawieniami średnimi. Niektóre tytuły, jak np. Battlefield 3 czy Wiedźmin 2 nie będą jednak działać w pełni płynnie nawet na najniższych ustawieniach, mimo redukcji rozdzielczości. Trzeba po prostu pogodzić się z tym, że nie są to propozycje adresowane do zapalonych graczy.

Podobną wydajnością (+/- 10%) cechują się Radeony HD 6470M, HD 6490M i HD 7470M. Wszystkie te karty mają praktycznie identyczne, 40-nm GPU ze 160 jednostkami cieniującymi. Podobnie jak w budżetowych GeForce’ach, komunikacja z pamięcią odbywa się za pomocą 64-bitowej szyny. Spotykane są jednak wersje zarówno z pamięciami DDR3 jak i GDDR5, które są nieco szybsze.

Ze względu na wysokie taktowania (750-800 MHz), najlepszym wyborem są Radeony HD 6490M i HD 7470M z pamięciami GDDR5, które w praktyce radzą sobie z grami minimalnie lepiej niż GeForce'y GT 520M/610M. Niekiedy można nawet niezbyt stare tytuły uruchomić z wyższymi ustawieniami (np. DiRT 2). Przy odrobinie szczęścia można jednak wyrwać laptop z GeForce GT 525M i GT 540M/GT 630M.

Dwie ostatnie karty w zasadzie różnią się tylko nazwą, GT 525 natomiast nieco niższymi zegarami (600 vs 672 MHz). Są to jednak wszystko układy Fermi z 96 rdzeniami CUDA (tyle tylko, że niektóre GT 630 mają 28-nm chipy GF117). Gwarantują one płynne działanie większości nowszych tytułów, także przy średnich, niekiedy nawet wysokich ustawieniach graficznych. Oczywiście mówimy o rozdzielczości nie większej niż 1366 x 768 pikseli.

Na sporo mogą liczyć osoby, które zdecydują się na platformę AMD. Zintegrowane w APU serii A układy graficzne mają osiągi porównywalne ze słabszymi kartami dedykowanymi. Dodatkowo w wielu modelach IGP mogą współpracować z dGPU w ramach asymetrycznego trybu Crossfire, podnosząc wydajność w grach wykorzystujących API DirectX10 i 11 (Llano, wraz z Trinity dojdzie DX9).

W przedziale do 2000 zł można bez problemu znaleźć laptopy z APU AMD A6 ze zintegrowanym Radeonem HD 6520G, który ma 320 procesorów strumieniowych, wspiera API DirectX11 i zapewnia osiągi zbliżone do kart GeForce GT 520M/610M i Radeona HD 6470M. Znacznie lepszym wyborem będzie jednak konstrukcja z APU i Radeonem HD 6650M/HD 7670M, który może stawać w szranki z GeForce GT 540M.

W ciągu najbliższych miesięcy do sprzedaży trafią laptopy z procesorami Intel Core 3. generacji oraz APU AMD Trinity. Zintegrowane w nich układy graficzne. tj. HD Graphics 4000 i Radeony 7500G bez większych problemów deklasują low-endowe GPU, a przy tym zadowalają się mniejszymi ilościami energii. Zatem gdy tylko konstrukcje z nimi trafią na rynek, budżetowe dGPU powinny przestać mieć rację bytu.

Przykładowe laptopy

• []AMD Radeon HD 6470M/6490M/7470M: Asus X54HR, HP Pavilion g6-1240sw;[]AMD Radeon HD 6650M/7670M: Asus X53Z, Asus K53TA, Asus X53TK, Acer Aspire 7750ZG, Asus X73TK;[]Nvidia GeForce GT 520M/610M: Acer Aspire 5742ZG, Acer TravelMate 5360G, Acer TravelMate 5760ZG, Asus A53SC, Packard Bell EasyNote TS11, Acer 7739G;[]Nvidia GeForce GT525M/GT 540M/GT 630M: MSI CX640DX, Dell Inspiron Q15R, Fujitsu LifeBook AH531.

Karty graficzne w laptopie do ~3000 zł

Mając dodatkowe kilka stówek, można kupić laptop ze zdecydowanie mocniejszym GPU. Mowa tu o nadającym się do grania w bardziej wymagające tytuły GPU GeForce GT 555M/GT 635M. Jest to 40-nm chip oparty na mikroarchitekturze Fermi. Mamy zatem wsparcie dla API DirectX11 oraz technologii takich jak CUDA, Optimus czy PhysX. Niestety, trzeba bardzo uważać, bowiem wspomniana karta graficzna występuje w wielu wersjach.

Różnią się one zarówno taktowaniem, jak również szerokością magistrali pamięci, typem pamięci, a nawet liczbą rdzeni CUDA. Spotykane są m.in. takie oto wersje GeForce GT 555M:

• 144 procesory strumieniowe (GF116), pamięć GDDR5 (128-bit);
• 144 procesory strumieniowe (GF116), pamięć DDR3 (192-bit);
• 144 procesory strumieniowe (GF116), pamięć DDR3 (128-bit);
• 96 procesorów strumieniowych (GF108), pamięć GDDR5 (128-bit).

Na wariant ze 144 SPU i GDDR5 w przedziale do 3000 zł raczej nie ma co liczyć, ale bez problemu można znaleźć laptopy z dwoma ostatnimi kombinacjami, które w rozdzielczości 1366 x 768 zapewniają naprawdę przyzwoite framerate'y. Sporo nowszych gier (np. Deus Ex: HR, F1 2011 czy DiRT3) działa przy ustawieniach wysokich, w wielu nie trzeba schodzić poniżej średnich.

Bardzo dobrą opcją są również laptopy z AMD Radeonem HD 6770M. Jest on montowany w laptopach HP Pavilion dv6 i dv7, ma 480 procesorów strumieniowych i 1-2 GB pamięci typu GDDR5 (128-bit). Wspiera API DirectX11 i zapewnia wydajność na tyle wysoką, by tytuły takie jak Mafia 2, Skyrim, DiRT3 czy Risen działały płynnie z wysokimi ustawieniami w rozdzielczości HD.

W tym przedziale cenowym pojawiają się sukcesywnie notebooki z GPU AMD Radeon HD 7550M. Osiągi tej karty są dość przeciętne mimo sporej liczby SPU (400) ze względu na obciętą, 64-bitową magistralę pamięci (DDR3 lub GDDR5). Dlatego też w tym segmencie jest to układ graficzny o kiepskim stosunku wydajności do ceny, który nie spełni oczekiwań bardziej wymagających użytkowników.

Zdecydowanie lepiej spisują się Radeony HD 7610M, montowane w maszynach, których ceny zaczynają się od ok. 2000 zł, które różnią się od serii HD 7500 w zasadzie tylko szerokością szyny pamięci (128-bit). Potwierdza to zatem teorię, że jeśli Radeon w laptopie za 3000 zł, to minimum serii HD 7600.

Nie zmienia to jednak faktu, że karty Radeon HD 7550M jak i HD 7610M są znacznie wolniejsze chociażby od GeForce'ów GT 540M/GT 630M, spotykanych w laptopach z przedziału do ~2000 zł (patrz poprzednia sekcja). Jeśli zatem komuś zależy na jak najlepszych osiągach w grach, powinien wybrać laptop z innym GPU.

Przykładowe laptopy

• []AMD Radeon HD 7550M: Toshiba Satellite L855;[]AMD Radeon HD 7610M: Asus X53SK, HP ProBook 4540s, Toshiba Satellite L855, Toshiba Satellite C855, Toshiba Satellite C875;[]AMD Radeon HD 6770M/7690M XT: HP Pavilion dv6-6xxx, HP dv7-6xxx;[]Nvidia GeForce GT 555M/GT 635M: Lenovo IdeaPad Y570, MSI GE620DX.

W rozdzielczości HD zdecydowana większość działa płynnie na wysokich ustawieniach, tylko niektóre zmuszają do redukcji na średnie. Dopiero w wyższych rozdzielczościach najbardziej wymagające tytuły (np. Max Payne 3 czy Alan Wake) wymuszają cięcia detali do średnich, niekiedy nawet niskich. Podobnie zresztą jak GeForce GT 640M, a więc niemal najsłabszy układ oparty na architekturze Kepler.

Niemal, bo na rynku pojawią się też wariacje w postaci GeForce GT 640M LE, czyli karty, która będzie dostępna w dwóch odmianach - z GPU Fermi (GF108, 40-nm, 96 rdzeni CUDA) i Kepler (GK107, 28-nm, 384 rdzenie CUDA). Co najlepsze, odmiana z Fermi będzie wyżej taktowana i dostępna także z pamięciami GDDR5, podczas gdy model z Keplerem będzie tylko z DDR3 (w obu przypadkach szyna 128-bit).

Niezależnie jednak od tego, jaka 640-stka będzie do wyboru, i tak będzie ona znacznie wolniejsza niż GTX 560. Jeśli zatem komuś zależy na możliwie najwyższej wydajności w grach, to powinien szukać GTX 560 w komplecie z Core i5 oraz matrycą o jak najniższej rozdzielczości. W komplecie z GT 640M świetnie sprawdza się panel HD (1366 x 768) - w tej rozdzielczości większość nowych gier nie wymaga schodzenia z ustawieniami do średnich.

Osiągi bardziej zbliżone do GeForce GTX 560 zapewnia natomiast GeForce GT 650M, który od GT 640M różni się praktycznie tylko wyższym taktowaniem rdzenia (735-850 MHz zamiast 625 MHz). Warto wiedzieć, że GeForce'y GT 650M można spotkać w odmianach z pamięciami DDR3 oraz GDDR5. Nie różnią się jednak drastycznie osiągami - te z lepszymi pamięciami mają, dla równowagi, niżej taktowane GPU.

W tym segmencie cenowym lada moment pojawią się laptopy z GPU AMD Radeon HD 7700M, a więc 28-nm układami opartymi na architekturze GCN. Modele od HD 7750M wzwyż będą parowane z pamięciami GDDR5 i to one powinny być w centrum zainteresowania. Będą one stanowiły wydajnościową przeciwwagę dla chipów Nvidia GeForce GT 640M i GeForce GT 650M.

Przykładowe laptopy

• []Nvidia GeForce GT 640M: Acer Aspire Timeline Ultra M3-581TG, Acer Aspire V3-571G;[]Nvidia GeForce GT 650M: Asus N56VZ, Clevo W110ER, Clevo W150ERQ, Clevo W170ER, Compal QAL51, Compal QAL31; Nvidia GeForce GTX 560M: MSI GT683.

Karty graficzne w laptopie do ~5000 zł

Dorzucając kolejny 1000 zł możemy sięgnąć już po bardziej high-endowe GPU. W tym segmencie powoli zaczynają się pojawiać laptopy z GeForce GTX 660M (28-nm, Kepler). Jest to również karta wykorzystująca układ GK107 z 384 rdzeniami CUDA. Tym razem jednak jego taktowanie to 835 MHz. W komplecie znajdują się też zazwyczaj 2 GB GDDR5 VRAM (128-bit), taktowane zegarem 2 GHz.

Jest to karta obsługująca wszystkie najnowsze API i technologie firmy Nvidia, której niestraszne są nawet najbardziej wymagające gry. W komplecie z mocnym CPU jest ona w stanie uciągnąć większość tytułów w rozdzielczości HD+ (1600 x 900) przy wysokich ustawieniach graficznych. Można zatem śmiało rzec, że jest to godny następca już nieco wysłużonego GeForce'a GTX 560M.

W większości przypadków idzie ona łeb w łeb z dostępnym w tym przedziale GeForce GTX 570M, czyli niemal najszybszym, pojedynczym GPU Fermi (40-nm, 336 rdzeni CUDA @ 575MHz), które w komplecie z pamięciami GDDR5 (192-bit) nadal znakomicie sobie radzi. Ze strony AMD należy w najbliższym czasie spodziewać się odpowiedzi w postaci notebooków z kartami AMD Radeon HD 7850M i HD 7870M.

Będą one różniły się tylko zegarem rdzenia (675 vs 800 MHz). W obu przypadkach mamy jednak do czynienia z 28-nm chipami opartymi na architekturze GCN, których osiągi są bardzo zbliżone do konkurentów z logo Nvidia. Będą one zestawiane tylko i wyłącznie z szybkimi pamięciami GDDR5, choć szyna komunikacyjna w dalszym ciągu będzie miała szerokość zaledwie 128-bitów.

Przykładowe laptopy

• []Nvidia GeForce GTX 660M: Lenovo IdeaPad Y580;[]Nvidia GeForce GTX 570M/GTX 670M: MSI GT683DX, MSI GT780DX, Clevo P150EM.

Karty graficzne w laptopie do ~7000 zł

W high-endowych laptopach dla graczy nie ma miejsca na kompromisy. Stąd też mając 7000 zł w kieszeni trzeba celować w modele z kartami graficznymi takimi, jak AMD Radeon HD 7970M (28-nm, GCN) i GeForce GTX 675M/GTX 580M (40-nm Fermi). We wszystkich przypadkach dokładane są pamięci GDDR5, a szerokość magistrali wynosi 256-bitów.

Z tym, że od razu muszę uprzedzić, że GPU AMD jest o kilkadziesiąt procent szybsze niż kotleciki Nvidii. Jeśli zatem komuś nie są niezbędne do życia takie technologie jak CUDA czy PhysX, to powinien bez zastanowienia brać maszynę z Radeonem HD 7970M. A takie lada moment trafią na rynek i będą także w cenach poniżej 7000 zł!

Jako, że laptopy z Radeonami HD 6970M są coraz tańsze, one też powinny być w centrum zainteresowania zapalonych graczy. Są to 40-nm układy z 960 procesorami strumieniowymi i zazwyczaj 2 GB GDDR5. Zapewniają one płynne działanie gier w rozdzielczości Full HD w większości przypadków z ustawieniami wysokimi. Osiągi plasują go gdzieś pomiędzy GTX 570M a GTX 580M.

Przykładowe laptopy

• []AMD Radeon HD 6970M: Samsung 700G7A;[]AMD Radeon HD 7970M: Clevo P150EM, Clevo P170EM. Nvidia GeForce GTX 675M: Clevo P150EM, Clevo P170EM.

Karty graficzne w laptopie za więcej niż 7000 zł

Decydując się na wydanie równowartości niezłego, używanego auta na laptop do gier, nie pozostaje nic innego jak inwestycja w to, co najlepsze i najszybsze. Trzeba zatem zaczekać, aż ruszą dostawy notebooków z kartami Nvidia GeForce GTX 680M. Najbardziej wymagający mogą postawić na system, w którym znajdą się dwa takie GPU pracujące w trybie SLI. Fani AMD mogą natomiast wybrać sprzęt z 2 Radeonami HD 7970M działającymi w tandemie (CrossFireX).

Wszystkich, którzy czują niedosyt odsyłam do wpisu "Karta graficzna w laptopie - jaka do gier, a jaka do pracy?", w którym omówiłem najważniejsze parametry współczesnych kart graficznych, stosowane technologie, różnice między chipami konsumenckimi i profesjonalnymi oraz dorzuciłem garść uwag nt. konfiguracji.

Podczas poszukiwań laptopa i wyboru najlepszej karty graficznej z pewnością przydatne będą nasze recenzje oraz porządny ranking mobilnych GPU, np. taki jak ten.