Niezwykłe urządzenia [cz. 1]. Największe maszyny świata

Choć zazwyczaj są po prostu narzędziami, niezmiennie ciekawią, budzą podziw i fascynują. Skomplikowane dzieła ludzkiego umysłu wywołują również obawy, że któregoś dnia zyskają świadomość i zwrócą się przeciwko swoim twórcom. Które z nich są wyjątkowe? Zapraszam do lektury nowego cyklu przedstawiającego rekordy i rekordzistów ze świata maszyn.

Choć zazwyczaj są po prostu narzędziami, niezmiennie ciekawią, budzą podziw i fascynują. Skomplikowane dzieła ludzkiego umysłu wywołują również obawy, że któregoś dnia zyskają świadomość i zwrócą się przeciwko swoim twórcom. Które z nich są wyjątkowe? Zapraszam do lektury nowego cyklu przedstawiającego rekordy i rekordzistów ze świata maszyn.

Kategoria największych maszyn jest bardzo pojemna. Można wprawdzie przyjąć, że największa może być tylko jedna maszyna na świecie, ale warto znać zwycięzców z różnych kategorii. Choć niektóre z nich są dość specyficzne, wszystkie z przedstawionych maszyn łączy jedna, wspólna cecha – zadziwiają swoją wielkością.

Crawler-transporter – największy pojazd na świecie z autonomicznym zasilaniem

Crawler-transporter to zbudowany w 1965 roku na potrzeby programu Apollo, gigantyczny pojazd gąsienicowy, służący do przewożenia w obrębie kosmodromu rakiet i wahadłowców. Przez długi czas para Crawler-transporterów nosiła zaszczytne miano największych pojazdów na świecie, ale w 1978 roku pozycję lidera przejął opisywany poniżej Bagger 288.

Crawler-transporter mierzy 40 metrów długości i około 35 szerokości. Każda z dwóch maszyn waży 2721 ton. To o 300 ton więcej niż wyporność okrętu ORP „Błyskawica” - najsłynniejszego polskiego niszczyciela z czasów drugiej wojny światowej.

Jak duży może być statek? Choć wyobraźnia niektórych konstruktorów projektujących fantastyczne konstrukcje, jak na przykład gigantyczny lotniskowiec z lodu, wydaje się nie mieć granic, praktyka weryfikuje ambitne plany.

Największa zbudowana jednostka pływająca, tankowiec Knock Nevis (noszący również nazwy Seawise Giant, Happy Giant i Jahre Viking), mierzyła – jeszcze niedawno – 458 metrów długości i miała wyporność 648 tys. ton. Dla porównania, ogromne amerykańskie lotniskowce klasy Nimitz mają zaledwie 333 metry długości i wypierają 104 tys. ton.

Knock Nevis, jeszcze pod inną nazwą, rozpoczął swoją karierę morskiego rekordzisty w 1981 roku. Rejsy po oceanach znalazły swój finał w 1986 roku, gdy statek został zaatakowany przez Irakijczyków, którzy trafili go celną rakietą w Cieśninie Ormuz.

Mimo uszkodzeń okręt przetrwał i po remoncie wrócił do służby. Jego kariera zakończyła się definitywnie w 2009 roku, gdy został sprzedany na złom.

Aby dobrać się do zasobów naszej planety, jesteśmy w stanie robić zadziwiające rzeczy, czego dobrym przykładem jest Bagger 288 – największy pojazd świata. Ta monstrualna maszyna została skonstruowana w 1978 roku przez niemiecką firmę Krupp.

Bagger 288, choć na pierwszy rzut oka wygląda jak potwór z bajki, którą dorosłe Transformery straszą swoje niegrzeczne dzieci, jest w rzeczywistości jedynie przerośniętą koparką skonstruowaną na potrzeby niemieckiej kopalni odkrywkowej.

W ciągu jednego dnia pracy Bagger 288 jest w stanie wydobyć ilość węgla wystarczającą do załadowania 2,4 tys. wagonów. Maszyna mierzy 240 metrów długości i waży około 13 tys. ton – trochę więcej niż trzy bardzo długie, wyładowane pociągi towarowe albo około 350 najcięższych, wyładowanych po brzegi TIR-ów. Bagger 288 nie jest autonomiczny – korzysta z energii dostarczanej z zewnątrz.

Więcej na temat wyjątkowej koparki znajdziecie w artykule Artura, który miał okazję zobaczyć tę niezwykłą maszynę na własne oczy. Szczegółowe zdjęcia nieco mniejszej, podobnej koparki eksploatowanej w Rosji znajdziecie w tym artykule.

W czasach zimnej wojny, nadrabiając niedostatki jednostek nawodnych, Rosjanie zbudowali nie tylko liczną, ale i nowoczesną flotę podwodną. W jej skład weszły min. okręty projektu 941, z których nazwą kodową jest nieco zamieszania.

Przez Rosjan są określane jako Akuła (pol. Rekin), a w kodzie NATO okręty projektu 941 oznaczono nazwą kodową Typhoon. W błąd może wprowadzać NATO-wska nazwa kodowa Akula, dotycząca serii okrętów projektu 971 (ros. Szczuka).

Okręty projektu 941 liczyły 172 metry długości, jednak to nie długość była w ich przypadku imponująca. Cechą deklasującą konkurencję była wyporność podwodna Typhoonów, wynosząca 48 tys. ton – to wartość porównywalna z pancernikami z czasów drugiej wojny światowej, a zarazem ponad trzykrotnie większa od dużych, amerykańskich krętów podwodnych typu Ohio.

Tak duża wyporność była efektem wyjątkowej szerokości kadłuba mieszczącego 20 rakiet balistycznych R-39 z głowicami nuklearnymi. Wielkość tych rakiet oddaje poniższy rysunek. Model R-39 został zaznaczony strzałką.

W latach 1981 – 1989 zbudowano sześć okrętów tego typu. Typhoon zapisał się w popkulturze dzięki znakomitemu filmowi „Polowanie na Czerwony Październik”. Choć w filmie z oczywistych względów nie zagrał radziecki oryginał, tytułowy okręt jest stylizowany właśnie na jednostkę projektu 941.

Oprotestowana przez odpornych na wiedzę panikarzy „maszyna do wywołania końca świata” , czyli gigantyczny akcelerator cząstek, to największe urządzenie na świecie. Słowo „wielki” użyte w nazwie nie jest w tym wypadku żadną przesadą – urządzenie jest tak duże, że leży na terytorium dwóch państw – Francji i Szwajcarii.

Najbardziej spektakularnym elementem Wielkiego Zderzacza Hadronów (Large Hadron Collider – LHC) jest umieszczony 50-175 metrów pod ziemią kolisty tunel, w którym znajdują się nadprzewodzące elektromagnesy. Tunel ma długość 26 659 metrów.

Urządzenie służy badaniu zachowania cząstek elementarnych zderzanych z nieosiągalną w innych warunkach energią. Celem takich doświadczeń jest m.in. próba poznania procesów towarzyszących powstawaniu Wszechświata i praktyczne potwierdzenie teorii Wielkiego Wybuchu. Do oczekiwań związanych z działaniem Wielkiego Zderzacza Hadronów należy również odkrycie bozonu Higgsa – hipotetycznej, tzw. boskiej cząstki odpowiedzialnej za masę materii.

Trudno oczekiwać, że ktokolwiek spoza wąskiego grona naukowców i entuzjastów fizyki zainteresowałby się badaniami CERN-u, gdyby nie Dan Brown i powieść „Anioły i demony”, w której Wielki Zderzacz służy do produkcji antymaterii mającej zniszczyć Watykan.

Spiskowe teorie amerykańskiego pisarza mogą wprawdzie u entuzjastów nauki wywoływać migrenę albo ból zębów, jednak nie sposób odmówić mu pewnych zasług – dzięki jego twórczości Wielki Zderzacz Hadronów zaistniał w popkulturze.

Aktualny rekordzista został zbudowany na podstawie innej, potężnej maszyny – samolotu An-124 Rusłan. Po co go zbudowano? An-225, znany również jako Mrija, został zaprojektowany jako transportowiec dla radzieckiego wahadłowca o nazwie Buran (zdjęcia tego wyjątkowego sprzętu możecie zobaczyć w tym miejscu).

Ze względu na zakończenie programu radzieckich, a później rosyjskich wahadłowców, w powietrze wzniósł się tylko jeden An-225. Eksploatowany od 1988 roku samolot mierzy 88 metrów długości i 84 metry rozpiętości i przy masie całkowitej wynoszącej około 600 ton może przetransportować 250 ton ładunku na odległość 4500 kilometrów.

Samolot jest tak duży, że w jego ładowni mógłby się zmieścić cały kadłub samolotu pasażerskiego Boeing 737. Za utrzymanie tego giganta w powietrzu odpowiada 23-osobowa załoga.

Kilka lat temu podjęto decyzję o dokończeniu budowy drugiego egzemplarza, który od 1994 roku stał nieukończony w magazynie, jednak prace wykończeniowe przeciągają się ze względu na brak funduszy.

To najbardziej rozpowszechniona nazwa tego giganta, ale aby zachować ścisłość - od 2010 roku firma Terex została przejęta przez Bucyrus, który w lipcu 2011 roku stał się oddziałem Caterpillara.

Bucyrus MT6300AC to wywrotka, fachowo nazywana wozidłem, o ładowności 363 ton (metrycznych, w tzw. krótkich tonach ładowność wynosi aż 400 ton) używana przede wszystkim w przemyśle wydobywczym.

Masa załadowanego pojazdu sięga 600 ton, a w ruch wprawia go 20-cylindrowy silnik o mocy 2,796 kW, który potrafi rozpędzić kolosa o gabarytach domu do prędkości 64 km/h. Uzupełnieniem imponujących parametrów jest pojemność zbiornika paliwa, który zmieści 4921 litrów.

Tu możecie zobaczyć inne części cyklu:

Niezwykłe urządzenia [cz. 2.]. Najszybsze maszyny świata

Niezwykłe urządzenia [cz. 3]. Najdroższe maszyny świata

Źródło: NASA • Sokista • Global Security • Hendrik Brixius • Dark Roasted Blend • Bukisa • Polskie Radio • Wikipedia • LHC • Lotnictwo • Knock Nevis