Architektura mroźnej Północy [cz.2.]

Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią w naszym piątkowym kąciku architektonicznym zapraszam na kontynuację szybkiego przeglądu architektury z zaśnieżonej północnej Europy. Dziś trzy budowle z Finlandii, jeden kameralny domek oraz dwa kościoły, jako przykłady nowoczesnej architektury sakralnej.

Część 1.

Pierwszym projektem, który chciałbym zaprezentować, jest Four-cornered villa. Mamy tutaj do czynienia z typowymi, współczesnymi trendami w fińskiej architekturze. Można dodać nie tylko fińskiej, jeżeli zwróci się uwagę na projekty z Norwegii, które zaprezentowałem w poprzedniej części. Już przy pierwszym spojrzeniu uderza wyjątkowo surowy minimalizm. Zamiłowanie architektury fińskiej do funkcjonalizmu jest jej niemal narodowym wyznacznikiem. Żadnych zbędnych ozdobników, każdy element czemuś służy. Surowy klimat i taka przyroda narzucają surowe reguły życia w tajdze. Fińska architektura jest odbiciem stylu życia podporządkowanego przetrwaniu w niesprzyjających warunkach. Taka jest też Four-cornered villa. Nawet jej nazwa pasuje do bryły -prostych, prostopadłościennych kształtów. Podstawowy budulec to drewno, dostępny lokalnie. Ciemna elewacja przyciąga światło słoneczne. Jasny kolor wnętrza optycznie je powiększa. Domek ma 78 m2 powierzchni, plus – nieodzowna w życiu Finów – sauna o 24 m2. Pewnym zaskoczeniem jest płaski dach. Gdy patrzy się na całkowicie drewniane, proste wnętrze domu, trudno nie mieć skojarzeń z tzw. białym okresem w twórczości najsłynniejszego fińskiego architekta Alvara Aalto. Może hołd, może źródło inspiracji, może jedno i drugie. Wszystkim lubiącym luksusy należy się ostrzeżenie. Koncepcyjnie Four-cornered villa ma być kontrastem dla wielkomiejskiego modelu życia. Ten domek jest dobrze izolowany termicznie, ale opalany tylko za pomocą drewna. Nie ma elektryczności ani bieżącej wody. Stoi w miejscowości Virrat, powyżej 62. równoleżnika. Powstał w młodym zespole helsińskiej pracowni Avanto Arkkitehdit Oy (ang. Avanto Architects Ltd). Avanto to po fińsku przerębel.

Ponieważ – było nie było – Boże Narodzenie to święta religijne i chrześcijańskie, warto poświęcić trochę uwagi budownictwu sakralnemu. Pierwszym kościołem, który przedstawię, jest Kaplica św. Wawrzyńca w Vantaa, niedaleko Helsinek. Kaplicę także zaprojektowało biuro Avanto Arkkitehdit, które w 2003 roku wygrało konkurs ogłoszony przez luterańską parafię w Vantaa. Tematem konkursu był projekt kaplicy pogrzebowej. Jej forma musiała oddawać przeznaczenie miejsca. Słowem kluczem było „polku”, czyli ścieżka, jaką według chrześcijańskiej mitologii podąża człowiek ku życiu wiecznemu, a śmierć jest jej istotnym etapem. Dodatkowo architektura kaplicy nie mogła kolidować z wyglądem kościoła parafialnego z 1460 r.

Do budowy kaplicy wykorzystano proste materiały, które harmonizują z wyglądem otoczenia i odpowiadają nastrojowi miejsca. Kaplica ma stalowy szkielet, dach wykonany jest z miedzianych blach, tak jak średniowiecznego kościoła stojącego nieopodal. Ściany wykonano z prefabrykowanych elementów betonowych. Okna w większości wychodzące na lokalny cmentarz przysłonięte są miedzianą siatką. Daje ona izolację oraz poczucie odpowiedniej intymności dla zgromadzonych we wnętrzu żałobników. Wszystkie elementy zewnętrze i wewnętrzne wykonane z miedzi poddano procesowi patynizacji (projekt kaplicy zdobył 1. miejsce w tegorocznym konkursie „Miedź w architekturze", ang. Copper Award). Ważnym elementem kaplicy jest aranżacja wnętrz i ich wystrój. Jest on bardzo skromny, można by rzec, estetycznie ascetyczny. Brak ornamentyki dobrze współgra z surową regułą luteranizmu. Rozkład pomieszczeń kaplicy także symbolizuje temat metafizycznej podróży ludzkiej duszy i ma skłaniać żałobników do refleksji nad ludzkim losem. Ciekawostką jest długowieczność budynku określona z góry na 200 lat.

Ostatnim budynkiem, który chcę przedstawić, jest kościół luterańskiej parafii w mieście Jyväskylä. Nazwa ta pewnie nic nikomu nie mówi, ale to w tym mieście swoje pierwsze edukacyjne kroki stawiał Alvar Aalto i tutaj otworzył swoją pierwszą pracownię. Dzięki temu Jyväskylä może pochwalić się sporą liczbą budynków zaprojektowanych przez Aalto. Tworzenie w takim miejscu zobowiązuje. Nowy kościół został zaprojektowany przez młodych architektów z biura Lassila Hirvilammi Architects Ltd w Seinäjoki. Architekci musieli uwzględnić, że kościół powstawał przy głównym placu centrum miasta, można powiedzieć w punkcie reprezentacyjnym. Poza tym – jesteśmy w Finlandii – kościół miał być funkcjonalnym budynkiem służącym potrzebom parafii i lokalnej społeczności. Bryła 3-kondygnacyjnego budynku musiała współgrać z architekturą otoczenia (rzecz niepojęta dla parafialnych umysłów polskich proboszczów) oraz odzwierciedlać tradycje fińskiej architektury sakralnej. Dlatego bryła ma prostą geometryczną formę. Jej ostre, ścięte kształty od razu przywodzą na myśl religijny charakter budynku. Wzrok przykuwa smukła dzwonnica. Elewację budynku wykonano z łupkowych płytek w kolorze typowym dla lokalnego budownictwa. W konstrukcji budynku dominuje jednak drewno, co widać we wnętrzu. Klejony warstwowo szkielet wykonano ze świerku, meble i inne wyposażenie z jesionu, ołtarz z lipy, czyli gatunków rosnących w okolicznych lasach. Od frontu, z jednej strony kościół okalają granitowe schody. Granit został też użyty w konstrukcji fundamentów.